تحلیل سطوح مختلف انتقال پذیری مدلهای انتخاب وسیله (نمونه موردی: سفرهای با هدف خرید)

در سال های اخیر برنامه ریزی حمل و نقل، تاکید بیشتری بر حمایت از روش هایی داشته که هزینه مطالعات مربوطه را به حداقل برساند. برخی پژوهشگران استفاده از مدل پرداخت شده در یک شهر را برای بررسی رفتار سفر در شهر دیگر به عنوان یک راهکار، با صرفه جویی در زمان و هزینه مطالعات حمل و نقلی مطرح کردند. گرچه نمی توان انتظار داشت مدل مبدا به طور کامل مشاهدات شهر مقصد را بازسازی کند، ولی بررسی این فرآیند نیز می تواند اطلاعات نسبتا مفیدی را در اختیار قرار دهد. این مقاله به معرفی انواع و سطوح مختلف انتقال پذیری و نیز ارایه معیارهای گوناگون انتقال پذیری مدل انتخاب وسیله می پردازد. برای آشنایی با چالش های پژوهشی مربوطه، یک مطالعه موردی با هدف سفر خرید در مقیاس واقعی (انتقال مدل انتخاب وسیله تهران به قزوین) در چهار سطح انتقال پذیری مورد مطالعه قرار می گیرد. سفرهای با هدف خرید در ساعت اوج صبح با ساختار مدل لوجیت چندجمله ای و سه شیوه سواری شخصی، تاکسی و اتوبوس برای انجام سفر در نظر گرفته شده است. جهت ایجاد زمینه مناسب برای مقایسه نتایج، مدل انتخاب وسیله قزوین با ساختار مشابه مدل تهران پرداخت شد. مدل در سطوح اول، دوم و سوم (به غیر از متغیر محدوده طرح ترافیک) انتقال پذیر ولی در سطح چهارم (دقیق ترین سطح) انتقال نا پذیر تشخیص داده شد. آماری آزمون انتقال در این سطح، عدم برابری ضرایب متغیرهای دو مدل را نشان می دهد. نتایج مبتنی بر شاخص انتقال، استفاده از مدل تهران برای قزوین را نامناسب و تا حدودی گمراه کننده می داند، به شکلی که حتی برازش کمتری نسبت به مدل سهم بازار داشته است. همچنین بررسی معیارهای خطای نسبی، حاکی از اختلاف میان سهم های مشاهده شده و پیش بینی شده توسط مدل انتقال یافته است. دلایل مختلفی همچون متفاوت بودن شرایط اقتصادی، اجتماعی و ترافیکی و نیز متاثر بودن سفرهای خرید از شرایط جغرافیایی و عادات فرهنگی می تواند باعث این امر باشد.