بازخوانی میراث ابوالوفا بوزجانی در صناعات معماری

ابوالوفا بوزجانی از ریاضی دانان تراز اول دوره اسلامی است که کتاب او درباره اعمال هندسی زمینه ساز مباحث و تحقیقات بسیاری در حوزه های تاریخ علم، معماری و صناعات وابسته بوده است. با وجود این، تاکنون سهم واقعی او در صناعات معماری در سایه جایگاه علمی او پنهان و ناشناخته مانده است. هدف این مقاله روشن ساختن میراث ابوالوفا در ریاضیات معماری میان اصحاب و دست اندرکاران معماری با تکیه بر روش تحلیل (شباهت های ساختاری) تاریخی است. برای این پس از نیم نگاهی به زمینه های تکوین آثار حساب و هندسه عملی او در سده 4ق/10م، روش های هندسی ابوالوفا و میزان عملی بودن آنها را با روش های معماران و صنعتگران در کنار یکدیگر بررسی تطبیقی کرده ایم. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهند که هرچند ابوالوفا در کتاب اعمال هندسی مبانی هندسه عملی - به ویژه در هندسه مسطحه - را گردآوری، تدقیق کرده و راه حل های مختلفی را برای مسائل عرضه کرده است، اما روش های او نقش چندانی در طراحی هندسی اصحاب معماری نداشته است. زیرا اصحاب صناعات بخش قابل توجهی از مسائل این کتاب را به دلیل وجود روش های ساده تر و عملی تر به کار نبرده اند. چنین می نماید که میراث اصلی ابوالوفا در معماری، علم حساب ابنیه است، که او مقدمات حساب عملی را برای دبیران، محاسبان و ناظران مالیه ساختمانی تدوین نمود.