صادرات نفت و اقتصاد ایران

این مقاله الگوی نظری جدید برای مطالعه نقش درآمد نفت در اقتصاد کلان یک کشور صادر کننده عمده مثل ایران، تبیین و نتایج برآورد آماری آن را با داده های اقتصاد ایران ارائه می کند. این الگو برخی از کاستی های مدل های گذشته را برطرف می کند و اجازه می دهد تا آثار کوتاه مدت و بلند مدت متغیرهای کلان دقیق تر تفکیک و برآورد شوند. به خصوص، در این الگو نفت را به عنوان یک منبع درآمد مستمر و دراز مدت ارز در نظر می گیریم و در قسمت تجربی کار از داده های فصلی و الگوی تصحیح خطای برداری با متغیرهای برونزا استفاده می کنیم. الگوی نظری ما معادله ای به دست می دهد که درآمد نفت، رشد تکنولوژی، نرخ واقعی ارز و عوامل دیگر را به تولید کل اقتصاد مربوط می کند. یک دستاورد مهم الگوی مذکور این است که با اطمینان زیاد مشخص می کند که رشد درآمد نفت همواره با افزایش تولید در ایران همراه بوده است. دو نتیجه دیگر الگو، اشاره به کاستی های چشمگیری در اقتصاد ایران دارند. نخست آنکه تورم بالا در چند دهه گذشته، نشانه ضعف های مهمی در نهادها و روند سیاستگذاری در کشور بوده که امکان استفاده مطلوب از درآمد نفت و کارایی سرمایه گذاری را به شدت کاهش داده است. دوم آنکه بسته بودن و توسعه نیافتگی نسبی بازارهای سرمایه و پول در ایران، اقتصاد را در مقابل تکانه های داخلی و خارجی آسیب پذیر کرده و عدم ایفای نقش ضربه گیر از سوی این بازارها موجب شده تا تکانه های مثبت و منفی نفت، اثر مستقیم خود را در نوسانات درآمد آحاد اقتصادی منعکس کنند. ایجاد صندوق ذخیره ارزی می توانست تا حدودی این مشکل را جبران کند، ولی به نظر می رسد نحوه استفاده و برداشت از این صندوق، کارکرد آن را عملا مختل کرده است.