سیری در اندیشه سیاسی میرزا فضلعلی آقا تبریزی (با تکیه بر مذاکرات دوره اول مجلس شورای ملی)

با شکست ایران در جنگ با روسیه، عده ای به فکر اصلاحات در ایران افتادند؛ بدین ترتیب در دوره ناصری و ظهور نهضت مشروطه، جامعه شیعی ایران با مفاهیم جدیدی مواجه شد که علما لاجرم می بایست به آن ها واکنش نشان می دادند. علما در دو جبهه، به رد یا تاویل توجیهی پرداختند که تاویلات گروه دومی، شکل گیری تفاسیر جدیدی از طریقه حکومت در عصر غیبت را منجر شد که پرچمداران آن علمایی نظیر آخوند خراسانی، علامه نائینی و ثقه الاسلام تبریزی بودند. در کنار این علمای نامی، علمای دیگری نیز بودند که در مجلس اول شورای ملی به ایفای نقش پرداختند. یکی از این علما میرزا فضلعلی آقا تبریزی بود که در رویدادهای مشروطه و منازعات فکری مطرح شده در جریان تصویب متمم قانون اساسی، به خصوص در طرح مشروطه مشروعه، تبیین مفاهیمی چون قانون، تفکیک قوا، آزادی، سلطنت و مساوات ملت در برابر قانون، که نتیجه قائل شدن حقوق عمومی برای مردم بود، نقشی فعال داشت.
این مقاله سعی دارد با استفاده از منابع سندی و کتابخانه ای، به خصوص با مرجع قرار دادن مذاکرات مجلس، و با روش تحلیلی توصیفی، به کاوشی در اندیشه سیاسی میرزا فضلعلی تبریزی و برخورد وی با مسائل فکری مطروحه در مجلس اول شورای ملی بپردازد.