تاملی بر آیه نفی سبیل با تاکید بر مفهوم واژه سبیل

واژه « سبیل » محوری ترین لفظ آیاتی است که بر نفی سبیل کافر بر مومن دلالت دارد و نیز در آیات دیگر قرآن کریم معانی متفاوتی را شامل می شود. گرچه سبیل در لغت به معنای غلبه و تسلط نیامده، استعمال آن با تقدیر کلمه غلبه بسیار رایج است. لذا مفسران در تعابیر خود از این لفظ با معانی مشابهی از قبیل غلبه در حجت، غلبه در آخرت؛ غلبه ظاهری و غلبه باطنی مومن بر کافر یاد کرده اند. فقیهان نیز در استنباط خود از نفی سبیل تعابیری همچون غلبه در حجت، غلبه در احکام، غلبه مطلق و ملکیت دارند.
اما آنچه از سیاق آیات شریفه برداشت می شود غلبه حکمی و در مقام تشریع و قانون گذاری است، یعنی هر حکمی که موجب تسلط کافر بر مومن شود فاقد مشروعیت است و قابل اتباع نیست. گرچه اسلوب کلام در آیه نفی سبیل قالبی اخباری است، اما در مقام انشا است و لزوم اطاعت در این قالب بسیار قوی و موکد است.