نقش حیاط در معماری معاصر ایران؛ مطالعه موردی: دوره های قاجار و پهلوی

معماری سنتی و گذشته را می توان سرشار از مفاهیمی دانست که بر اساس فرهنگ، عقاید، محیط و بسیاری از مسائل دیگر به شکل کالبدی انسجام یافته و با توجه به نیازهای ساکنان شکل گرفته است. حیاط با قرارگیری در مرکز خانه، نقش بسزایی در تنظیم و انسجام فعالیت ها، حریم ها، ارتباطات در معماری و زندگی خانه های ایرانی ایفا می نموده است. از این رو، هدف این پژوهش بررسی سیر تحول معماری حیاط و فضای باز مسکونی است. سوال اصلی تحقیق را می توان این گونه ذکر نمود: دیدگاه و نگرش به حیاط در مسکن سنتی دزفول به چه صورتی بوده است و کالبد و هندسه حیاط در دوران معاصر به چه صورتی تغییر کرده است؟ لذا با توجه به ماهیت تحقیق از روش توصیفی تحلیلی استفاده شد و 24 نمونه از خانه های معاصر دزفول در استان خوزستان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق حاکی از آن است که در سیر تحول الگوهای حیاط، بسیاری از مفاهیم باارزش مانند محرمیت و درون گرایی، محوربندی، نورگیری و مسائل اقلیمی در دوره پهلوی، کمرنگ تر شده است. نتایج مطالعات نشان می دهد حیاط در خانه های سنتی سه نقش فرهنگی اجتماعی، اقلیمی محیطی، و کالبدی و ساخت را ایفا می نموده است که سبب دو نوع انسجام شکلی و محتوایی می گردید. سیر تحول نشان دهنده این است که انسجام محتوایی بیش از انسجام شکلی تحت تاثیر قرار گرفته است. از این رو، به نظر می رسد در صورت توجه به هویت ایرانی اسلامی و هم چنین نیازهای انسانی می توان نقش انسجام دهنده فضاهای باز را در معماری مسکونی حاضر احیا نمود.