مانع یا رافع بودن صغر، جنون و عوامل مشابه آن نسبت به مسئولیت کیفری

مانع یا رافع بودن عواملی همچون صغر نسبت به مسئولیت کیفری، نتیجه عینی و عملیاتی ندارد، اما دست کم در اعتقاد به تحقق مسئولیت کیفری مرتکب و سپس، رفع مجازات وی یا عدم تحقق مسئولیت کیفری و در نتیجه، عدم مجازات وی اثرگذار است.
گزاره هایی همچون عقل، بلوغ، قصد و اختیار یا اجزای تشکیل دهنده عنصر معنوی هستند یا اجزای تشکیل دهنده اهلیت جزایی. اگر این گزاره ها، اجزای تشکیل دهنده عنصر معنوی هستند، بدون آن ها عنصر معنوی به عنوان یکی از عناصر سه گانه لازم برای تحقق جرم کامل نمی شود و جرمی محقق نشده و در نتیجه، مسئولیتی به وجود نخواهد آمد.
اگر عنصر معنوی صرفا عمد در جرائم عمدی و تقصیر جزائی در جرائم غیرعمدی تعریف شود، که نظر درست نیز همین است، گزاره های پیش گفته به عنوان اجزای اهلیت جزائی بررسی می گردند که تحقق آن یکی از لوازم ایجاد مسئولیت کیفری است.
البته باید توجه نمود که مسئولیت کیفری در صورتی محقق می گردد که علاوه بر وقوع رفتار مجرمانه (حاوی عناصر سه گانه قانونی، معنوی و مادی) و وجود اهلیت جزایی (شامل عقل، بلوغ، قصد و اختیار)، علل خاص (علل موجه جرم و عوامل مانع مسئولیت کیفری) نیز وجود نداشته باشد.