چالش ها، دست آوردها و افق تحقیقات گل جالیز (Orobanche spp.) در ایران و جهان

به منظور بررسی وضعیت تحقیق های گل جالیز در ایران و مقایسه آن با تحقیق های جهانی، اطلاعات 1398 مقاله فارسی مربوط به علف های هرز که در چهل سال اخیر منتشر شده اند، به همراه 1477 مقاله انگلیسی مرتبط (2011-2004)، در یک بانک اطلاعاتی تحلیل شد. سهم تحقیق های گیاهان انگلی، گل جالیز و سس (Cuscuta spp.)، از کل تحقیق های علوم علف های هرز در ایران، به ترتیب شش، چهار و دو درصد بود و نام انگل استریگا (Striga spp.) تنها در یک مقاله مشاهده شد. در جهان سهم تحقیق های گل جالیز از کل علف های هرز حدود چهار درصد بود در حالی که این سهم از کل تحقیق های گیاهان انگلی حدود 50 درصد بدست آمد. بررسی نتایج نشان می دهد که 75 درصد این تحقیق ها در ایران با حمایت مراکز تحقیقاتی وابسته به وزارت جهاد کشاورزی انجام شده است. بررسی روند ها مشخص کرد نسبت تحقیق های گل جالیز به کل تحقیق های علف های هرز در ایران و جهان رو به کاهش است که احتمالا به علت افزایش تنوع رشته های علمی در حوزه علوم علف های هرز بوده است. در عین حال در سطح جهانی، سهم تحقیق های گل جالیز نسبت به سایر گیاهان انگلی رو به افزایش است که دلایل آن را باید در خصوصیات خاص انگل، وسعت پراکنش و توان خسارت زایی آن نسبت به سایر گیاهان انگلی جستجو کرد. در تحقیق های ایران با گذشت زمان موضوع ها به ترتیب روی شناسایی، مدیریت و مبارزه بیولوژیکی تمرکز یافته اند. در جهان این تحقیق ها جای خود را از بررسی بیولوژی و فیزیولوژی انگل به مطالعات ژنومیکی، استریگولاکتون ها، ایجاد مقاومت در میزبان و شناخت مکانیزم های برهم کنش انگل-میزبان و کار روی بسته های مدیریت تلفیقی داده اند. گل جالیز یکی از مهم ترین گیاهان انگلی در ایران و جهان است و سابقه ی تحقیق های طولانی آن بیان گر این واقعیت است که نتایج آن ها هنوز به راه کار مدیریتی جامعی منتهی نشده است. در ایران با وجود سابقه به نسبت طولانی، این تحقیق ها هنوز جوان محسوب می شوند و اطلاعات کافی حتی در مورد خصوصیات گونه های کشور ارایه نمی کنند. ارزیابی روش های مدیریتی جدید، در سایه پیشرفت های اخیر جهان در اصلاح گیاهان زراعی و ژنتیک ملکولی، در چارچوب سازگار با شرایط کشور می تواند یک استراتژی مناسب برای تحقیق های آتی کشور در حل معضل گیاهان انگلی به خصوص گل جالیز باشد.