رویکرد فقه پویا در تحلیل ماهیت حقوق مالکیت های فکری و مشروعیت آن

بیش از یک قرن از تدوین و تصویب قوانین و کنوانسیون های مربوط به قانونی شدن حمایت از حقوق فکری می گذرد. اگرچه در عمل قوانین ملی و بین المللی در جهت حمایت از مالکیت های فکری تدوین و تصویب شده و دلایل فراوانی در مشروعیت این حقوق و لزوم حمایت قانونی از صاحبان آنها آورده اند، اما هنوز کشورهای مختلف رویه ها و رویکردهای متفاوتی در قبال آن دارند و میان صاحب نظران حقوق نیز در ارتباط با مشروعیت و ضرورت این قوانین اختلاف نظر وجود دارد. برخی قویا در اثبات آنها و برخی در جهت عدم مشروعیت این نوع مالکیت استدلال می کنند. بالطبع حقوق اسلامی با نگره ها و اصول اجتهادی و فقاهتی خاص خود به تحلیل پرداخته و در مورد مشروعیت یا عدم مشروعیت آنها سخن می گوید.
در این مقاله نخست به تعریف و تحدید انواع این حقوق و زمینه های پیدایش هریک پرداخته می شود و مشروعیت و جایگاه حقوق فکری و ضرورت یا عدم ضرورت حمایت از آنها به ویژه در دو مقوله حق طبع و حق اختراع از دید صاحب نظران حقوق غربی نیز به اختصار مورد بررسی قرار خواهد گرفت. موضوع اصلی بحث تحلیل فقهی مفهوم و ماهیت حقوق فکری است. ابتدا دیدگاه های فقها را به بحث گذاشته و سپس رویکرد حقوق اسلامی را در جهان امروز در این زمینه مرور خواهیم کرد. با توجه به قوانین متحدالشکل بین المللی و ارتباط جوامع با یکدیگر که مبادلات علمی و فرهنگی و تجاری و صنعتی را دربرمی گیرد نوع نگاه و رویه عملی حقوق اسلامی به حقوق ناشی از مفاد این مبادلات به ویژه در قالب حقوق موضوعه اهمیت می یابد. در پایان به مسائل نظری و ضرورت های عملی این بحث اشاره خواهیم داشت.