اثربخشی مداخله آموزشی بر تغذیه انحصاری با شیر مادر در زنان نخست زا: کاربرد نظریه رفتار برنامه ریزی شده

شیردهی به علت ارتباط نزدیکی که با سلامت نوزاد دارد، روشی توصیه شده جهت تغذیه شیرخوار می باشد. با این حال، بسیاری از زنان یا مایل به شیردهی نیستند و یا آنهایی که شیردهی را آغاز می کنند، نمی توانند استاندارد های مورد نظر را در طول شیردهی اتخاذ نمایند. به منظور بررسی و تشریح عوامل تاثیرگذار بر شیردهی مادران نیازمند استفاده از نظریه هستیم. یکی از نظریه های پرکابرد نظریه رفتار برنامه ریزی شده است. هدف مطالعه حاضر بررسی اثربخشی مداخله آموزشی با کاربرد نظریه رفتار برنامه ریزی شده در تداوم تغذیه با شیر مادر در زنان نخست زا در شهر تنکابن است.
این پژوهش یک مطالعه نیمه تجربی شاهددار تصادفی است که بر روی 110 نفر از مادران مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر تنکابن انجام شد. این مادران نخست زا در ماه های هفتم و هشتم بارداری با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی از 2 مرکز از بین مراکز بهداشتی درمانی مرکزی شهر تنکابن انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه کنترل و آزمون قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها یک پرسشنامه محقق ساخته بود که از دو قسمت سوالات دموگرافیک و سازه های نظریه رفتار برنامه ریزی شده شامل آگاهی، نگرش، هنجار انتزاعی، خودکارآمدی، قصد و رفتار بودند. روایی صوری و محتوایی سوالات توسط پانل خبرگان تعیین شد و ضریب آلفای کرونباخ و ضریب آزمون بازآزمون نیز توافق درونی و پایایی سوالات را تایید کرد. به مادران گروه تجربی آموزش هایی بر اساس سازه های نظریه رفتار برنامه ریزی شده درباره چگونگی تغذیه صحیح شیرخوار با شیر مادر، فواید تغذیه انحصاری با شیرمادر، خصوصیات تغذیه ای نوزادان کم وزن، دفعات و طول مدت شیردهی و نحوه ذخیره نمودن شیرمادر در مادران شاغل صورت پذیرفت. داده ها در 2 مقطع زمانی 2 ماه قبل از زایمان و 4 ماه پس از زایمان به هنگام مراجعه به مرکز بهداشتی درمانی گردآوری شد. به منظور آنالیز داده ها از آزمون های کای اسکوئر، تی زوجی و مستقل و آنالیز واریانس دو طرفه استفاده شد. سطح معناداری 95/0 در نظر گرفته شد.
میانگین سن مادران شرکت کننده در این مطالعه در گروه آزمون و کنترل به ترتیب 21/2 ± 84/23 و 83/2 ± 59/23 سال بود. به ترتیب 60 درصد (33نفر) و 64/63 درصد (35نفر) از مادران گروه های آزمون و کنترل وضعیت اقتصادی متوسط داشتند. که قبل از اجرای برنامه آموزشی بین دو گروه آزمون و کنترل از نظر سازه های نظریه رفتار برنامه ریزی شده تفاوت آماری معناداری وجود نداشت (05/0p>). اما با اجرای مداخله آموزشی بر اساس TPB، شاهد افزایش معنادار در نگرش، هنجار انتزاعی، کنترل رفتاری درک شده، خودکارآمدی، قصد رفتاری (001/0>p) و رفتار (004/0=p) بودیم این در حالی است که در گروه کنترل تغییر معناداری دیده نشد. رفتار شیردهی در مقطع زمانی قبل از مداخله آموزشی بین دو گروه تفاوت معناداری نداشت. با اجرای برنامه آموزشی تغییر معنادار در رفتار شیردهی در گروه آزمون مشاهده گردید به طوری که در گروه آزمون تعداد مادرانی که اقدام به شیردهی انحصاری کودک خود می نمودند 9/30 درصد (17 نفر) افزایش پیدا کرد (003/0= p). این در حالی است که در گروه کنترل تغییرات ایجاد شده در وضعیت شیردهی مادران نخست زا معنادار نبود.
پژوهش حاضر نشان داد که نظریه رفتار برنامه ریزی شده یک نظریه مناسب برای توضیح تاثیر عوامل روانی اجتماعی برای طراحی و اجرای برنامه های آموزشی با هدف تداوم شیردهی انحصاری با شیر مادر هستند.