بررسی همانندی ها و ناهمانندی های فلسفه آموزشی هگل و برنامه فلسفه برای کودکان (p4c)

فلسفه هگل از تاثیرگذارترین فلسفه های روزگارنوین انگاشته میشود. برای دریافت این جایگاه بد نیست به جریانهای فلسفی معاصر از جمله پدیدارشناسی، اگزیستانسیالیسم، مارکسیسم و پراگماتیسم (دیوئی و پیرس) نگاهی بیندازیم تا رهیافت ایجابی هگل در این فلسفه ها را ببینیم. فلسفه وی هم بعنوان یک نظام فلسفی نظام مند بسیار قابل توجه است و هم فلسفه آموزشی او اهمیت بسزایی دارد که متاسفانه مغفول واقع شده است؛ خود هگل معلم «گیمناسیوم» (دبیرستان) بوده و به امر تعلیم و تربیت اهتمام بسیار داشته است. همچنین هگل معتقد بود که دانش آموز باید در فرایند فلسفه ورزی باطنا درگیر شود و مواد آموزشی با زندگی روزمره کودکان و نوجوانان هماهنگی داشته باشد. دیالکتیک هگلی نیز ابزار بسیار خوبی برای گسترش «تفکر انتقادی» در میان دانش آموزان محسوب میشود. از طرف دیگر، چندین دهه از برنامه جذاب متیو لیپمن، مبتکر برنامه «فلسفه برای کودکان» در آمریکا میگذرد؛ در این مدت او توانسته است از طریق ارائه یک برنامه جدید آموزش فلسفه برای کودکان، یک جریان جدید در آموزش و پرورش خلق نماید که به یکی از رهیافتهای مدرن آموزش تفکر نقاد و خلاق در میان جریانهای آموزشی بدل شده است. بهره گیری از اندیشه هگل بویژه در زمینه تعلیم و تربیت و آموزش فلسفه میتواند کمک شایانی به برنامه «فلسفه برای کودکان» باشد. جستار حاضر به بررسی این موضوع میپردازد که اندیشه هگل در چه مواردی با این برنامه، همانند و در چه مواردی ناهمانند است. دیالکتیک هگل نه تنها روش، بلکه عین فلسفه است که درحلقه کندوکاو برنامه p4c قابل استفاده میباشد. از طرف دیگر، نظام آموزشی موردنظر هگل بهیچوجه «کودک محور» نیست و هگل نقش معلم را در فرایند یادگیری بسیار محوری تعریف میکند. درواقع نظام آموزشی موردنظر وی «مدرسه محور» است و مدرسه، تجلی «مطلق» هگلی در عرصه آموزش و پرورش محسوب میشود. حاصل کلام اینکه محتوای آموزشی موردنظر هگل در گیمناسیوم با برنامه p4c همانندی ها و ناهمانندی هایی دارد که در این جستار مورد کاوش قرار میگیرد.