تحلیلی بر کارکرد و ماهیت نماد کالاها (توکن) و پیکرک های گلی در دوره مس وسنگی تپه قشلاق تالوار، کردستان

کاوش نجات بخشی در تپه «قشلاق چل امیران» منجر به شناسایی محوطه ای از دوران مس وسنگ در منطقه مرتفع حدفاصل، بین شرق زاگرس مرکزی و حوضه جنوبی دریاچه ارومیه گردید؛ در حالی که قبلا ارتباط فرهنگی ساکنان این دو منطقه در مطالعات باستان شناسی مطرح شده بود، اما هنوز از وجود مکان های واسطه ای در این میان اطلاعاتی در دست نبود. تپه قشلاق محوطه ای است، واقع در مرکز دره ای به همین نام که به صورت یک کریدور طبیعی این دو منطقه را به هم نزدیک می کند و داده های باستان شناسی آن برهم کنش فرهنگی دوره مس وسنگ دو منطقه دیده می شود. در این محوطه که طی کاوش های باستان شناسی بیش از 12 متر نهشت از فازهای مختلف دوره مس وسنگ شناسایی شد که شامل پنج دوره فرهنگی است که با شاخصه های فرهنگ دالما در تحتانی ترین نهشت و آثار نوع گودین VI/VII در فوقانی ترین نهشت تا اواخر دوره مس وسنگ جدید در منطقه زاگرس مرکزی یک تداوم بدون وقفه حداقل دو هزارساله را نشان می دهند. در تمام دوره مس وسنگ تعداد زیادی نماد کالاها در فرم های کروی، مخروطی، دیسکی، بیضوی، هذلولی و فرم های خاص هندسی دیگر به دست آمد؛ در حالی که عمدتا به دلیل حرارت ناشی از سوخته شدن در میان زباله ها به حالت سفال کم پخت تغییر یافته اند و شاید این امر در باقی ماندن طولانی مدت آن ها هم بی تاثیر نبوده است. دیگر داده های باستان شناسی مکشوفه نشان دهنده اتکاء اقتصاد معیشتی ساکنان بر دام داری و شکار گونه های وحشی و صیادی آبزیان بیش از کشاورزی استوار بوده است. از دلایل این وضعیت شرایط خاص زیست بوم منطقه با اقلیم نسبتا سرد و خشک استپی و هم چنین کم بارور بودن خاک قابل تفسیر است؛ در حالی که برخی از مایحتاج ساکنان از جمله غلات از طریق مبادلات از مناطق پیرامونی به زیستگاه وارد می شده است، چرا که حجم فراوان نماد کالاها که اشیایی در ارتباط با ثبت و ضبط و مبادله هستند، این فرضیه را تقویت می کند.