معماری مناطق غربی مازندران و بخش های شرقی گیلان در عصر آهن

از مهم ترین پرسش های مطرح در باستان شناسی دو استان هم جوار گیلان و مازندران، چگونگی استقرارهای دوران پیش از تاریخ و به ویژه عصر آهن در منطقه است. وجود یا عدم وجود معماری دائمی، نوع معماری و نیز مصالح به کار رفته در آن ها، با وجود اهمیتی که در بازسازی ساز و کارهای معیشتی دارند، در مطالعات باستان شناسی گیلان و مازندران به طور روش مند مورد بررسی قرار نگرفته اند. این در حالی است که عمده فعالیت های باستان شناختی پیش از تاریخی در این دو استان بر روی گورستان های عصر آهن (سده های 8-15 ق. م.) متمرکز شده است. نبود پرسش های بنیادی و بررسی های روش مند در باستان شناسی منطقه باعث شده که تاکنون چگونگی استقرار و نوع معماری مورد استفاده مردمان این دوره بر ما پوشیده باقی بماند. این پرسش ها مطرح است که پراکندگی محوطه ها و الگوی استقرار در این دوره چه بوده است؟ چه عامل و یا عواملی باعث شده تا شواهد اندکی از سکونت گاه های این دوره مورد بررسی و شناسایی قرار بگیرد؟ در صورت وجود الگوی استقراری یک جانشینی، نقشه ها و فضاهای معماری به چه صورت بوده است؟ و یا این که از چه مصالحی در ساخت سکونت گاه های موقت یا دائمی استفاده می شده است؟ در این مقاله تلاش شده تا با روشی کتابخانه ای و با مراجعه به آثار منتشر شده از فعالیت های میدانی انجام شده در محدوده جغرافیایی جنوب شرقی گیلان و غرب مازندران، طرحی ابتدایی از ویژگی های معماری عصر آهن در این دو استان ارائه شود. بر اساس شواهد و قرائن موجود، ساکنان پیش از تاریخ این نواحی دارای معماری نیمه یک جانشینی و در برخی موارد یک جانشینی کامل بوده اند. سازه های سنگی در زوایا در بخش های شالوده و دیوارهای بناها با روش چفت و بست کامل ساخته می شدند. تنورها و اجاق هایی در درون فضاهای زیستی تعبیه می شده است. این شواهد، در برخی محوطه ها بافت متراکمی از سازه های معماری مربوط به استقرار یک جانشینی را در دامنه های شمالی رشته کوه های البرز در بازه ی زمانی 1500 تا 750 ق.م. نشان می دهند.