نقشه سازی و مروری بر مالاریا و آنوفل ها در ایران

علی رغم ارتقاء سطح بهداشت عمومی در ایران، مالاریا هنوز مشکل بهداشتی مهم در جنوب شرق کشور محسوب می شود. برای اشراف بر حرکات بیماری های منتقله از بندپایان، خصوصا با تاکید بر اپیدمیولوژی مکان مرجع، نقشه سازی پراکندگی بیماری های آندمیک و ارتباطات اپیدمیولوژیک آن با متغیرهای جغرافیایی دارای اهمیت خاصی برای کارشناسان بهداشت کشور است. بر همین اساس، این مطالعه برای تهیه نقشه پاتولوژی جغرافیایی مالاریا با تاکید بر ناقلین بیماری صورت گرفت.
ابتدا مطالعه ساختار یافته روی مقالات و مراجع معتبر صورت گرفت و داده ها همراه با متادیتا یا فراداده ها (Meta Data) برای ارزشیابی یافته ها مورد استفاده قرار گرفت. در این راستا همه مقالات و کتب در دسترس برای نقشه سازی ناقلین و انگل مورد مطالعه قرار گرفت. داده های موارد مالاریا از مرکز مبارزه با مالاریا وزارت بهداشت گرفته شد. بروز بیماری و نام ناقلین محلی در بانک داده های مکان مرجع سازماندهی شده و در نرم افزار ArcGIS مورد استفاده قرار گرفت و نقشه های مورد نیاز تولید شد.
28 گونه آنوفل در ایران گزارش شده است. در این مطالعه هفت نقشه برای ناقلین اصلی مالاریا در ایران تولید که مربوط بودند به آنوفل کولیسیفاسیس، آنوفل فلوویاتلیس، آنوفل استفنسی، آنوفل دتالی، آنوفل ساکاروی، آنوفل ماکولیپنیس، آنوفل سوپرپیکتوس. نقشه پراکندگی برای پلاسمودیوم فالسیپاروم، پلاسمودیوم ویواکس و موارد میکس نیز تهیه و به جامعه علمی کشور ارائه شد. همچنین نقشه انتقال و مناطق آندمیک بیماری نیز تولید شده است. از 11668 مورد «انتقال» و «انتقال از وارده» مالاریا در سه سال مداوم، 9400 مورد آن در منطقه جنوب شرق، که در منطقه زوجغرافیایی شبه آفروترپیکال واقع است گزارش شده و 2200 نفر در منطقه زوجغرافیایی ایندومالایی گزارش شده است و تنها 25 مورد ان در منطقه تیپیک پاله آرکتیک دیده شده است. نقشه ها بیانگر انطباق بیماری مالاریا و ناقلین مشخص محلی بوده است. ارتباط مالاریا و بارندگی، ارتفاع، شدت سبزینگی نرمال شده یا(Normalized Difference Vegetation Index (NDVI مورد بحث قرار گرفت. ارتباط معنی داری بین ارتفاع و شیوع محلی لایه بندی شده مالاریا، دما و NDVI با انتقال مالاریا دیده شده است.
اکثر موارد مالاریا در گوشه جنوب شرقی ایران، در استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و جنوب کرمان دیده شده است. شیوع موارد وارده مالاریا و موارد انتقال مالاریا می تواند بهداشت عمومی را تحت تاثیر قرار داده و مساعی صورت گرفته در دهه های گذشته برای کنترل و ریشه کنی مالاریا را خصوصا در جنوب شرق کشور بی تاثیر سازد. الگوی انتقال بیماری در ایران مشابهت هایی با سایر نقاط حاره و تحت حاره جهان دارد. اطلاعات حاصل از ناقلین و بروز عوامل و کلیه متغیرهای محیطی، می تواند در تولید سامانه پیش آگهی مالاریا محلی در ایران مورد استفاده قرار گیرد.