آیا کلام شیعی وامدار معتزله است

تاریخ نگاری، اگر فارغ از گرایش های شخصی باشد، نتیجه بخش خواهد بود. مورخان ملل و نحل در انعکاس عقاید دیگران عموما تساهل به خرج داده اند. به طور نمونه گزارش های ملل و نحل شهرستانی، التنبیه و الرد علی اهل الاهواء و البدع، عبدالرحمن ملطی و الفرق بین الفرق بغدادی در مورد مکتب کلامی شیعه حاکی از تبیین مکتب به صورت مغرضانه است. بر پایه این تبیین های مغرضانه و وارد ساختن اتهامات گوناگون، برخی مستشرقین همچون آدام متز و دکتر سامی و به پیروی از مثل احمد ابن تیمیه، شیعه را وامدار معتزله معرفی کرده اند. این در حالی است که با بررسی منابع هر دو مکتب، ریشه های فکری و عقیدتی هر دو حکایت از سرچشمه واحدی دارد و می توان آنها را در کلام امیر بیان، امیرالمومنین یافت. همچنین بی اساس بودن نظر افرادی همچون ابن تیمیه، مبنی بر ورود برخی آراء مانند «تنزیه خدا و عدل» از زمان شیخ مفید، در کلام شیعه، مواردی از تالیفات متکلمان قرن دوم و سوم خلاف آن را به اثبات می رساند. علاوه بر نقاط مشترک بین معتزله و شیعه در مسائلی همچون پیراستگی از جسمانیت خدا، نفی جبری گری، نقاط اختلاف زیادی بین این دو گروه وجود دارد، همانند حکم مرتکب کبیره، شفاعت و... نتیجه اینکه با وجود اشتراکات دو گروه، هر دو منشا مشترکی داشته و آن را در کلام امیرمومنان می توان جستجو کرد.