واگرایی ها و همگرایی های عالمان شیعی و بازتاب آن در اجازات حدیث از عصر شیخ طوسی تا دوران شیخ بهایی

شیخ بهایی (د 1031ق) میراث بر چند سده فرود و فراز اندیشه کلامی، فقهی و حدیثی امامیه است؛ یعنی از سده 4ق به طور عام و از سده 8ق به طور خاص. او در زمانی می زیست که اختلاف اخباریان و اصولیان به اوج رسیده، و دودستگی مفرط اصولیان و اخباریان متقدم و راه یابی برخی رویکردها و تحلیلهای روایی عالمان عامی مذهب در محافل شیعی، موجد تشتت رویکردها به روایات و پدید آمدن منابع روایی جدیدی گشته بود. لذا وی همانند سلف خود، شیخ طوسی (د 460ق) که او نیز در عصری دیگر خود را با چنین تنوعی در منابع روایی روبه رو دید با درکی دقیق از شرایط محافل امامی برای همگرا کردن این آراء واگرا گام برداشت. در این مطالعه کوشش خواهد شد با گذاری بر روند تاریخی این افتراقات از یک سو، و عملکرد شیخ بهایی از دیگر سو، روش وی را برای ایجاد این همگرایی بازشناسیم. چنان که خواهیم دید، وی برای ایجاد این همگرایی بر شیوه مرسوم کاربرد اجازات حدیث تکیه کرده است. افزون بر این، در مطالعه پیش رو کوشش خواهد شد نقش این اجازات برای تحقق همگرایی و نیز، میزان توفیق شیخ بهایی در دست یابی به چنین هدفی بازشناخته شود.