بررسی فعالیت کولین استرازی بافت های سیاه ماهی (Capoeta capoeta gracilis، Keyserling، 1861) در حوضه گرگان رود به منزله شاخصی زیستی در پایش محیط زیست

شاخص های زیستی سیستم های هشدار اولیه در مواجهه جانداران آبی با آلاینده ها هستند. در میان آن ها اندازه گیری فعالیت آنزیم های استرازی و خصوصا کولین استرازها در بافت های ماهی شاخصی برای مواجهه با آفت کش های فسفره آلی و کاربامات هاست و از این شاخص در مطالعات مختلف استفاده شده است. سیاه ماهیان از ایستگاه های تعیین شده در حوضه گرگان رود در چهار فصل صید شدند و از بافت های کبد، ماهیچه و مغز آن ها نمونه برداری شد. فعالیت ویژه و درصد مهارشدگی استرازهای عمومی (به روش ون اسپرن) و استیل کولین استراز (به روش المن) اندازه گیری شد. نتایج حاکی از آن بود که سطح آنزیمی هر سه بافت بین ایستگاه ها تفاوت معنی داری با هم داشت و بیشترین درصد مهارشدگی آنزیم های کولین استرازی در ایستگاه پایین دست (ایستگاه 5) گرگان رود و در فصل تابستان به میزان 75/38، 01/31 و 62/10 درصد به ترتیب در بافت های کبد، ماهیچه و مغز مشاهده شد. بنابراین استفاده از استیل کولین استراز کبدی این گونه ماهی به دلیل مهارشدگی بیشتر نسبت به آنزیم سایر بافت ها، به منزله شاخصی زیستی در تعیین و درجه بندی آلودگی اکوسیستم های آب های جاری مورد پایش، توصیه می شود. همچنین بافت ماهیچه به علت وجود بوتیریل کولین استراز (در سنجش استرازهای عمومی)، که حساسیت بیشتری نسبت به مهارکننده ها دارد، می تواند در پایش محیط زیست به کار رود. بررسی این شاخص های آنزیمی در فصول مختلف سال نشان داد که بهتر است برنامه های پایش محیط زیست در فصول گرم سال و هم زمان با تقویم زراعی و سم پاشی زمین های کشاورزی انجام شود.