تراکم، پراکنش فضایی و نمونه برداری دنباله ای شته های خوشه ی گندم در منطقه ی گرگان

به منظور بررسی تراکم و پراکنش فضایی جمعیت دو شته یSitobion avenae (F.) و Schizaphis graminum (Rondani) روی خوشه های گندم (Triticum aestivum L.) و نیز طراحی یک برنامه ی نمونه برداری دنباله ای با دقت ثابت برای آنها، طی دو فصل زراعی 1385 و 1386 از پنج مزرعه ی گندم پاییزه در اطراف گرگان، نمونه برداری هفتگی به عمل آمد. با استفاده از شاخص ها و مدل های مختلف، پراکنش فضایی مراحل مختلف نشوونمایی شته ها برآورد شد و به کمک مدل گرین، تعداد نمونه ی لازم و معادلات خطوط تصمیم گیری برای برآورد میانگین جمعیت آنها محاسبه گردید. این دو شته از اواسط فروردین روی خوشه های گندم ظاهر شدند و تا اوایل خرداد به فعالیت خود ادامه دادند. بیشترین میانگین جمعیت آنها 2/86±16/01 عدد شته در خوشه و در نیمه ی دوم اردیبهشت شمارش شد. بر اساس مقادیر ضرایب تبیین و F، مدل تیلور برای برآورد پراکنش فضایی شته ها از مدل ایوائو مناسب تر بود و مقدار ضریب b از 1/034 برای ماده های بال دار تا 1/545 برای ماده های بدون بال نوسان داشت. سایر شاخص های پراکنش و مدل های توزیع فضایی نیز حاکی از تجمعی بودن پراکنش جمعیت شته ها روی خوشه ها و برازش آن با توزیع دوجمله ای منفی در بسیاری از مقاطع فصل زراعی بود. شته های بالغ بال دار در مقایسه با سایر مراحل نشوونمایی، برای نشان دادن پراکنش تصادفی تمایل بیشتری داشتند، به طوری که پراکنش جمعیت آنها در 63/7 درصد از تاریخ های نمونه برداری با توزیع پویسون برازش یافت. از نظر هزینه (تعداد نمونه ها)، کارایی نمونه برداری دنباله ای طراحی شده جهت برآورد میانگین جمعیت شته ها با دقت 0/25، در حد قابل قبولی قرار داشت. تعداد نمونه ی لازم جهت برآورد تراکم جمعیت، تابعی از میانگین جمعیت شته ها در خوشه بود و از 25 عدد خوشه در میانگین01/16 عدد شته در خوشه تا 268 عدد خوشه در میانگین 0/168 عدد شته در خوشه متغیر بود. اطلاعات ارایه شده در این پژوهش می تواند در مدیریت جمعیت شته های خوشه ی گندم در منطقه ی گرگان مورد استفاده قرار گیرد.