ارزیابی ترکیبات مخرب سیستم اندوکراینی به عنوان آلاینده زیست محیطی در رودخانه زاینده رود

ترکیبات مخرب سیستم اندوکراینی، به طیف وسیعی از ترکیبات آلی و معدنی با منشا طبیعی یا ناشی از فعالیت های انسانی اطلاق می شود که قادر به ایجاد تغییر در فعالیت غدد درون ریز موجودات مختلف از جمله آبزیان هستند. در این مطالعه برخی ترکیبات مخرب سیستم اندوکراینی شامل 17 بتا استرادیول، استرون، بیسفنول A، 17 آلفا اتیلن استرادیول و 17 آلفا متیل تستوسترون در چهار ایستگاه چشمه دیمه، خرسونک، چمگردان و پل صفائیه در رودخانه زاینده رود در پاییز 1391 مورد سنجش قرار گرفت. از بین پنج ترکیب فوق، 17 بتا استرادیول در تمامی چهار ایستگاه در مقادیر بالاتر از 5/ 2 نانوگرم در لیتر اندازه گیری شد. مقادیر این ترکیب تنها در ایستگاه خرسونک واقع در بالادست رودخانه زاینده رود 3/ 0 ± 7/ 2 نانوگرم در لیتر و به طور معنی داری کم تر از سایر ایستگاه ها بود (05/0P<). استرون، تنها در دو ایستگاه بالادست رودخانه (چشمه دیمه و خرسونک) سنجش شد و میزان آن در آب این دو ایستگاه تفاوت معنی داری را نشان نداد (P>0.05). سایر ترکیبات مورد اشاره، در هیچ یک از ایستگاه ها در زمان نمونه برداری سنجش نشدند. نتایج این تحقیق بیان گر آلودگی آب رودخانه، حداقل به برخی ترکیبات مخرب سیستم اندوکراینی در مقادیر قابل سنجش حتی در ایستگاه های بالادست سد زاینده رود است که می تواند در درازمدت منجر به اثرات فیزیولوژیک قابل توجه بر جوامع آبزیان رودخانه شود.