ارزیابی زمین آماری تغییرات مکانی برخی از ویژگی های خاک سطحی دشت ارسنجان

برای برنامه ریزی، بهره برداری و مدیریت بهینه اراضی، شناخت پراکنش مکانی ویژگی های خاک ضروری است. این پژوهش برای ارزیابی تغییرات مکانی ویژگی های خاک در 5000 هکتار از اراضی دشت ارسنجان در استان فارس انجام گردید. بدین منظور، در 185 نقطه مطالعاتی EC، pH، درصد اندازه ذرات، سدیم، پتاسیم و کربن آلی خاک در یک شبکه منظم 500×500 متر اندازه گیری شد. برای این متغیرها با استفاده از نرم افزارهای GS+ و ArcGIS بهترین مدل واریوگرامی از بین مدل های خطی، نمایی، گوسی و کروی با بیشترین R2 و کمترین خطا تعیین گردید. بهترین روش میان یابی نیز از بین میان یاب های کریجینگ، کوکریجینگ و وزن دادن عکس فاصله برای تخمین داده در نقاط فاقد اطلاعات انتخاب شد. برای انتخاب بهترین روش میان یابی، از روش ارزیابی متقاطع و آماره های MAE، MBE، MSE و RMSE استفاده شد. نقشه پراکنش مکانی ویژگی های خاک با بهترین روش درون یاب تهیه گردید. نتایج نشان داد ویژگی های خاک تغییرپذیری بالایی دارند. شوری خاک از 44/0 تا 6/11 دسی زیمنس بر متر، رس خاک از 4/3 تا 42 درصد، سیلت از 8/5 تا 1/93 درصد و شن از 4/2 تا 79 درصد متغیربودند، و بافت خاک در منطقه دارای کلاس های مختلف گرفت. بین ویژگی های خاک همبستگی معنی دار وجود داشت. بهترین مدل برای نیم تغییرنمای منفرد مقادیر شوری خاک، pH و درصد رس مدل نمایی، برای درصد سیلت و شن مدل گوسی و برای کربن آلی خاک مدل کروی بود. مدل های واریوگرامی ویژگی های خاک در بیشتر موارد اثر قطعه ای کوچک، همبستگی مکانی و ضریب تبیین بالا و مجموع مربعات خطا بسیار پایینی داشتند. گرچه پارامترهای نیم تغییرنمای دوجانبه، مقادیر قابل قبولی داشت، ولی روش کریجینگ برای متغیرهای مختلف در مقایسه با روش های وزن دادن عکس فاصله و کوکریجینگ تقریبا نااریب و از ارجحیت بیشتری برخوردار بود. بهترین روش میان یاب برای درصد سیلت روش وزن دادن عکس فاصله و برای بقیه متغیرها بهترین میان یاب کریجینگ بود. مقدار شوری و pH خاک از شمال به جنوب و مخصوصا جنوب غربی افزایش داشت. مقدار رس و کربن آلی خاک از نیمه غربی به سوی نیمه شرقی کاهش نشان می دهد. روند تغییرات سدیم و پتاسیم خاک تقریبا مشابه و تحت تاثیر کیفیت بد آب کاربردی از شمال به جنوب افزایش داشت که بیانگر تخریب خاک و موجب شور و سدیمه شدن خاک در قسمت جنوبی بود. این مشکل رو به گسترش بوده و در آینده تهدید جدی بر منابع آب و خاک های دشت است.