کارکرد اجتماعی حرفه قصص در سده های نخستین اسلامی: کوششی برای تحلیل زبانشناسانه تاریخ یک انگاره

در کتب رجال و تراجم سده های متقدم و میانه هجری، در کنار یادکرد از اصناف مختلف علما همچون فقها، محدثان و متکلمان، از گروهی به نام «قصاص/ قصاصین» سخن به میان آمده است. این گروه نفوذ گسترده ای در میان عموم مردم داشتند و بر دانشهای مختلفی چون حدیث، و تفسیر، و هم بر اندیشه های اخلاقی عموم و جریان وعظ اثرگذار بودند. انتقادهای شدید از قصاص و گاه مخالفت کلی با وجود آنان، باعث شد این گروه و به تبع آن، این مفهوم به زودی فراموش گردد؛ چنان که برخی از مولفان و ناسخان متاخرتر، این عنوان را با تصحیف نقل کرده، یا در فهم معنای آن به خطا رفته اند. نخستین گام برای شناخت این گروه، واکاوی چرایی ناموری آنان به قصاص است. بنابراین، در این مطالعه با کاربست روش ریشه شناسی تاریخی (تبارشناسی) و گونه شناسی واژگان، کارکرد اجتماعی این گروه مطالعه، و پیشنهاد جدیدی درباره کیفیت ساخت واژه قصاص ارائه گردیده است. افزون بر این، با مرور گزارشهای تاریخی درباره قصاص، تحول معنایی این واژه در دوره های مختلف بازشناسی شده است.