چند شکلی ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) از لحاظ ریزمغذی های دانه و زیر واحدهای سنگین گلوتنین

در این تحقیق سی و سه رقم و لاین گندم نان ایرانی از نظر تنوع ریزمغذی های آهن، روی، کلسیم، منیزیم، آمونیوم و کلر دانه و تنوع آللی زیرواحدهای سنگین گلوتنین در قالب طرح لاتیس ساده با دو تکرار در سال زراعی 1389 مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپهای مورد مطالعه از لحاظ همه صفات بجز میزان منیزیم و آمونیوم دانه اختلاف معنی داری وجود دارد. ضرایب همبستگی فنوتیپی بین میزان روی با آهن، منیزیم و آمونیوم دانه و همچنین همبستگی بین میزان آهن با کلسیم، منیزیم و کلر دانه معنی دار و مثبت بود. تجزیه خوشهای بر اساس میزان عناصر دانه ژنوتیپها را به سه گروه تفکیک نمود که بیش ترین فاصله ژنتیکی بین ارقام سپاهان و Line A و کم ترین فاصله ژنتیکی بین ارقام روشن و بزوستایا بود. در ارقام گندم نان مورد بررسی در مجموع 14 ترکیب آللی و 13 آلل تشخیص داده شد. میانگین کل امتیاز کیفیت گندم-های نان بر اساس زیرواحدهای سنگین گلوتنین در دامنه 5 تا 10 بوده و اکثر ارقام امتیازی معادل 6 داشتند. 15 درصد از ژنوتیپ ها امتیاز بالای کیفیت یعنی 8 تا 10 را دارا بودند. بیش ترین فراوانی در مکان ژنی Glu-A1 مربوط به زیرواحد Null (81/81 درصد)، در مکان Glu-B1 مربوط به زیرواحد 8+7 (4/48 درصد) و در مکان Glu-D1 مربوط به زیرواحد 12+2 (6/66 درصد) بود. در رقم سرخ تخم در مکان ژنی Glu-D1 ترکیب آللی شبیه 10+2 مشاهده شد که به صورت *10+1/2 نام گذاری شد. در بین ارقام مورد بررسی، رقم سایسون دارای بالاترین امتیاز (10) و بعد از آن به ترتیب ارقام پیشگام (امتیاز 9)، بهار و Line A (امتیاز 8) از لحاظ کیفیت گلوتنین بودند. همچنین Line A هم دارای بیش ترین میزان آهن،کلسیم و منیزیم دانه و هم دارای امتیاز مطلوب 8 از جهت کیفیت گلوتنین بود. بنابراین بسته به اهدف به نژادی می توان از این ارقام به عنوان والد در تلاقی ها استفاده نمود.