بررسی تیپ و خاستگاه کانه زایی آهن در رخداد معدنی مسگر، جنوب زنجان، با استفاده از داده های سنگ شناسی، کانی شناسی و زمین شیمیایی

رخداد معدنی آهن مسگر در گوشه شمال باختری پهنه ایران مرکزی و در فاصله 115 کیلومتری جنوب زنجان قرار دارد. در این محدوده، واحدهای رسوبی و آتشفشانی- آذرآواری میوسن رخنمون دارند. کانه زایی آهن به صورت رگه ای و عدسی شکل درون و در مرز واحدهای آذرآواری (کمر پایین) و گدازه های آندزی بازالتی (کمر بالا) رخ داده است. نتایج مطالعات سنگ نگاری گدازه های آندزی-بازالتی نشان می دهد که بافت غالب در این سنگها پورفیریتیک با درشت بلورهای پلاژیوکلاز (گاهی تا اندازه 3 میلی متر) و پیروکسن در یک زمینه شیشه ای تا ریزبلور است. براساس مطالعات زمین شیمیایی، این گدازه ها مربوط به محیطهای حاشیه فعال قاره ای بوده و ماهیت کالک آلکالن دارند. کانه زایی آهن در این منطقه به صورت رگه ای و سیمان برش های گرمابی رخ داده و بافت کانسنگ از نوع رگه ای، رگه چه ای، توده ای، برشی، خرد شده و دانه راکنده است. مهمترین کانی موجود در این رخداد معدنی، هماتیت است که با میزان اندکی مگنتیت و کالکوپیریت همراهی می شود. گوتیت در اثر فرآیندهای سوپرژن تشکیل شده است. کوارتز و کلریت، کانی های باطله را در رخداد معدنی مسگر تشکیل می دهند. بافتهای مهم این کانی ها شامل رگه ای، رگه چه ای، گل کلمی، کوکاد و پوسته ای هستند. دگرسانی گرمابی به بخشهای سیلیسی و کلریتی شده پهنه های کانه دار محدود می شود. در خارج از پهنه های کانه دار، دگرسانی به صورت سریسیتی و کلسیتی- کلریتی شدن گدازه های آندزی بازالتی میزبان رخ داده است. بررسی الگوی رفتاری عناصر نادر خاکی در پهنه های کانه دار و سنگهای میزبان، بیانگر تهی شدگی مشخص (به جز عنصر Ce) در میزان این عناصر در پهنه های کانه دار است. کاهش در میزان عناصر نادر خاکی سبک نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین بیشتر مشهود است. این امر بیانگر میزان بالای واکنش بین سیالات کانه زا و سنگ میزبان در مسگر می باشد. مقایسه ویژگی های زمین شناسی، کانی شناسی، زمین شیمیایی و ساخت و بافت ماده معدنی در رخداد معدنی مسگر با تیپ های مختلف کانسارهای آهن نشان می دهد، کانه زایی آهن در مسگر در ابتدا به صورت آتشفشانی- رسوبی تشکیل شده و سپس تحت تاثیر سیالات گرمابی به صورت رگه ای تمرکز دوباره یافته است.