تقریری نوین از برهان وجودی در فلسفه اسلامی

برهان وجودی به آن دسته از براهین اثبات وجود خداوند می گویند که در آنها به نحوی کاملا پیشین، با تمسک به صرف مفهوم و بدون استناد به هیچ امر عینی، وجود خداوند اثبات شود. این نوع برهان را در مغرب زمین و الهیات مسیحی آنسلم قدیس (1033 یا 10341109م) مطرح ساخت و از آن زمان تاکنون مخالفان و طرف داران مهمی داشته است؛ اما در فلسفه و کلام اسلامی این نوع برهان جایگاه برجسته ای نداشته است؛ هرچند در عبارات گذشتگان و از همه پیش تر فارابی می توان نشانه هایی از توجه به آن را مشاهده کرد. در عین حال در نیم قرن اخیر توجه به این نوع برهان رو به فزونی نهاده است؛ گروهی آن را پذیرفته و گروهی آن را نفی کرده اند. در این مقاله پس از بیان سیر اجمالی تطور این برهان در غرب، دیدگاه برخی از فیلسوفان مسلمان را درباره این برهان مطرح ساخته ایم و سپس با بازسازی برهان صدیقین علامه طباطبائی، تقریری جدید از برهان وجودی عرضه داشته ایم که از نقدهای وارد بر برهان وجودی آنسلم با روایت های گوناگونش مصون است.