ارزیابی پایداری عملکرد دانه لاین های اینبرد نوترکیب گندم نان براساس روش امی

توسعه ارقام پرمحصول با سازگاری گسترده هدف نهایی اصلاح گران گیاه می باشد. با این حال، دستیابی به این هدف به واسطه وجود اثرات متقابل ژنوتیپ در محیط پیچیده است. اثر متقابل ژنوتیپ در محیط مسئله ای مهم در مطالعه صفات کمی می باشد زیرا تفسیر آزمایش های ژنتیکی را دشوار می نماید و پیش بینی را مشکل می سازد، همچنین ثبات عملکرد در مناطق مختلف را کاهش می دهد. آزمایش های چند منطقه ای اغلب جهت ارزیابی پایداری عملکرد ژنوتیپ ها مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. روش امی(AMMI) ابرازی قوی در تشخیص الگوهای اثر متقابل ژنوتیپ در محیط را نشان می دهد. این روش آماری به طور گسترده جهت توضیح پیچیده اثرمتقابل ژنوتیپ در محیط، افزایش کارآیی انتخاب و حصول اطمینان از پیشرفت ژنتیکی برای انتخاب استفاده می شود. هدف این پژوهش، بررسی پاسخ لاین ها در مکان های مورد مطالعه و شناسایی لاین های پایدار به مکان های آزمایشی می باشد.

به منظور بررسی پاسخ لاین های مختلف گندم نان به شرایط متفاوت محیطی و تعیین پایداری عملکرد دانه، آزمایش هایی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار و در پنج مکان با استفاده از 76 لاین اینبرد نوترکیب حاصل از تلاقی ارقام روشن× سوپرهد انجام گرفت. ایستگاه های اجرای آزمایش شامل کرمان، جوپار، ماهان، یزد و اردکان بودند. جهت ارزیابی اثر متقابل و شناسایی لاین های پایدار، آنالیز پایداری با استفاده از زوش امی صورت گرفت. در انجام محاسبات آماری این پژوهش از نرم افزارهای SAS و Excel استفاده گردید.

نتایج تجزیه واریانس مرکب برای عملکرد دانه نشان داد که تفاوت معنی داری برای اثرات لاین، مکان و برهمکنش لاین در مکان در سطح احتمال یک درصد وجود دارد. با توجه به معنی دار شدن اثر متقابل لاین× مکان به منظور بررسی دقیق تر اثر متقابل و وضعیت لاین-ها از نظر پایداری، تجزیه امی انجام شد. نتایج حاصل با رسم بای پلات AMMI2 نشان داد که لاین های 3، 33، 22، 9، 271، 36، 309، 200، 114، 11، 264، 320، 194، 20، 280، 1، 26، 250، 19، 18، 25، 322،5، 152،169، 161 و 32 کمترین فاصله را از مرکز بای پلات داشتند و با کمترین اثر متقابل به عنوان پایدارترین لاین ها شناخته شدند بنابراین قابل توصیه برای اکثر مکان ها می باشند. لاین های 258، 218،176، 48، 82 و 314 برای مکان یزد و لاین 225 برای مکان اردکان بهترین پاسخ را نشان داده و با این مکان ها سازگاری خصوصی داشتند.

در مجموع بر اساس نتایج بدست آمده از این آزمایش، در بین لاین های مورد ارزیابی، لاین های 3، 9 و 22 براساس مدل AMMI1، AMMI2 و پارامتر ارزش پایداری امی (ASV) به عنوان لاین های دارای پایداری عمومی معرفی شدند. از این رو لاین های امیدبخش شناسایی شده جهت مطالعات تکمیلی برای معرفی به زراعین توصیه می گردند.