اسلام و فرهنگ مدارا؛ تاملی بر آرای توماس باور (Thomas Bauer)

یکی از الزامات بی بدیل برای تلاش در جهت اعتلای مجدد فرهنگ و تمدن اسلامی که از سابقه درخشان و بی نظیری در تاریخ برخوردار است، رجوع به تاریخ فرهنگی واقعی همین تمدن است. مقاله حاضر بر اساس اندیشه های محقق آلمانی (توماس باور) در کتاب فرهنگ مدارا؛ روایتی دیگر از تاریخ اسلام پایه ریزی شده است. روش شناسی تحقیق در این اثر بیشتر روش مطالعات فرهنگی است؛ یعنی بررسی یک دوره از منظر شیوه عمل فرهنگی. مولف نشان می دهد که علمای طراز اول اسلامی مانند ابن جزری، ابن حجر عسقلانی، سیوطی، غزالی و طوسی در حوزه های مختلف علوم اسلامی مانند علم قرائت، تفسیر و فقه و حدیث در تلاش برای درک وحی الهی، فرهنگ بی نظیری را خلق کردند که مولف از آن با عنوان «فرهنگ چندمعنایی و مدارا»؛ در برابر «فرهنگ تک معنایی و نامداراگری مدرنیته» یاد می کند. به نظر نویسنده کتاب، مسلمانان دررویارویی با غرب در حالی که متاثر از سلطه فنی و نظامی آن بودند، به جای رجوع به سرچشمه های فرهنگ غنی خود، در دام مدرنیته گرفتار شدند و برآن شدند با تاسی به معیارهای مدرنیته؛ یعنی «فرهنگ تک معنایی و عدم مدارا»، روایتی از اسلام ارائه کنند که با مدرنیته همخوانی داشته باشد. لذا به زعم نویسنده کتاب، بسیاری از دیدگاه های امروزی از اسلام حتی آنها که توسط مسلمانان و در دفاع از اسلام ارائه می شود، دقیقا در مدرنیته ریشه دارد و نه در اسلام.