بررسی صفات مورفولوژیک ژنوتیپ های محلی و اصلاح شده برنج (Oryza sativa L.) در پاسخ به دو سطح نیتروژن در محیط آبکشت

به منظور بررسی پاسخ ژنوتیپ های برنج نسبت به مقادیر مختلف نیتروژن، آزمایشی برای ارزیابی رشد و نمو 28 ژنوتیپ برنج منتخب اصلاحی شمال، محلی شمال و مرکزی ایران در دو سطح نیتروژن شامل 85/2 میلی مولار (غلظت نیتروژن محلول یوشیدا) و 42/1 میلی مولار (نصف غلظت نیتروژن محلول یوشیدا) از منبع نیترات آمونیوم به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. در این تحقیق، صفات تعداد پنجه، سطح برگ، شاخص سبزینگی، وزن خشک ریشه، اندام هوایی و کل و طول اندام هوایی و ریشه به طور معنی داری تحت تاثیر ژنوتیپ، غلظت نیتروژن محلول غذایی و نیز برهمکنش بین آنها قرار گرفتند. در اثر کاهش غلظت نیتروژن در محلول غذایی، میزان کاهش مقادیر مربوط به کلیه صفات به غیر از طول و وزن خشک ریشه در ارقام محلی شمال بیشتر بود. میزان کاهش وزن خشک کل در ژنوتیپ های محلی شمال، اصلاحی شمال و مرکزی ایران به ترتیب 82/14، 8/5 و 67/2 درصد بود. تنوع ژنتیکی قابل توجهی از نظر پاسخ به کمبود نیتروژن در بین ژنوتیپ ها مشاهده شد. در بین ارقام اصلاح شده شمال، نعمت و شیرودی کمترین و ارقام فجر و خزر بیشترین کارایی نیتروژن را داشتند. در حالی که ارقام طارم منطقه و اهلمی طارم کمترین و ارقام حسنی و کاظمی بیشترین کارایی نیتروژن را در بین ارقام محلی شمال به خود اختصاص دادند. ارقام زاینده رود و لاین 2 فیروزان نیز کمترین و بیشترین کارایی نیتروژن را در بین ارقام مرکزی داشتند. نتایج نشان داد که همبستگی بین تعداد پنجه و سطح برگ با وزن خشک شاخساره به عنوان عملکرد گیاه در شرایط کمبود نیتروژن (به ترتیب 74/0=r و 57/0=r) نسبت به شرایط مطلوب نیتروژن (به ترتیب 13/0=r و 41/0=r) بیشتر بود.