رابطه جنسیت و فضا در عرصه های خصوصی و عمومی دوره قاجار

جنسیت، مفهومی اجتماعی- فرهنگی است که در خلال زمان و مکان دستخوش تغییر است و در شک لدهی به آن، عوامل متعددی چون عقاید و باورها، آموزه های دینی و آداب و رسوم دخالت داشته اند. پژوهش حاضر با روشتاریخی- تفسیری و با تکیه بر متون تاریخی و سفرنام ه ها و تمرکز بر ساختار فرهنگ و مذهب در جامعه ایرانی، عرص ه های جنسیتی و علل اجتماعی فرهنگی شک لگیری آن در جامعه شهری دوره قاجار را مورد بررسی قرار می دهد. همچنین عرص ه های جنسیتی در سه جامعه شهری، روستایی و عشایری آن دوره با یکدیگر مقایسه شده است و با این پی شفرض که میان «هویت جنسیتی» و «هویت فضایی» رابطه مثبت وجود دارد، در پی پاسخگویی به یک پرسش اصلی است: ویژگی های فضایی و نحوه استفاده از عرص ه های خصوصی و عمومی در دوره قاجار چگونه از هویت جنسیتی تاثیر پذیرفته است؟ در این راستا، ابتدا عرص ه های جنسیتی در عرص ه های خصوصی و عمومی دوره قاجار را یافته و سپس به تبیین و تحلیل نظرات سفرنامه نویسان م یپردازد. یافت ه های تحقیق حاکی از آن است که عوامل فرهنگی چون باورهای آیینی، نحوه پوشش، آموزش زنان و نفوذ عناصر فرهنگ غرب در اواخر دوره قاجار، عوامل اجتماعی شامل ساختار قدرت، طبقه اجتماعی و هنجارهای اجتماعی، همچنین عوامل اقتصادی شامل شیوه معیشت و منطقه جغرافیایی، رابطه جنسیت و فضا را متغیر می سازند. چگونگی تاثیرگذاری این عوامل مبحثی است که در این مقاله به آن پرداخته شده است.