اثر تاریخ کاشت بر اجزای عملکرد و عملکرد گیاه دارویی ماریتیغال (Silybum marianum) در شرایط آب و هوایی استان گلستان

ماریتیغال یا خارمریم Silybum marianum L.)) گیاهی دارویی از خانواده کاسنی است که از گذشته دور در درمان بیماری های کبدی استفاده شده است. تاریخ کاشت مناسب این گیاه در استان گلستان تعیین نشده بود، بنابراین ضرورت مطالعه آن در استان وجود داشت. این گیاه بیشتر به عنوان علف هرز شناخته می شود، در حالی که به دلیل کاربرد ماده سیلی مارین موجود در بذر آن در تولید داروی ضد هپاتیت، امروزه اهمیت دارد. سیلی مارین، استخراج شده از گیاه ماریتیغال برای قرن ها به عنوان یک درمان طبیعی برای بیماری های کبد استفاده می شده است. هدف این آزمایش، تعیین تاریخ کاشت مناسب برای تولید دانه ماریتیغال به عنوان گیاه دارویی در استان گلستان اجرا شد.
برای دستیابی به این هدف، آزمایشی در پنج تاریخ کاشت شامل چهار تاریخ از 10 مهرماه تا 10 دی ماه با فاصله 30 روز و یک تاریخ کاشت در 5 اسفند ماه در دو مکان مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و مزرعه ای در علی آباد استان گلستان به صورت بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال زراعی 1392-1391 اجرا شد. برای ثبت تغییرات مراحل مختلف نمو در هر کرت، تعداد 10 بوته انتخاب شد. پس از رسیدن به زمان رسیدگی با برداشت کاپیتول ها و جداسازی دانه ها عملکرد محاسبه شد. تعداد کاپیتول در بوته، تعداد دانه در کاپیتول، ارتفاع بوته در زمان برداشت، زمان کاشت تا برداشت در هر مکان و وزن هزار دانه اندازه گیری شدند. تجزیه واریانس داده ها در قالب تجزیه مرکب در مکان و مقایسات میانگین همراه با برش دهی در شرایط معنی دار شدن اثرات متقابل، انجام شد.
یافته ها و نتایج نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر صفات اندازه گیری شده معنی دار بود. اثر مکان کشت بر تعداد کاپیتول در بوته، تعداد دانه در کاپیتول، روز تا گلدهی، روز تا برداشت و بر عملکرد دانه معنی دار شد درحالی که اثر مکان کشت بر وزن هزار دانه و ارتفاع بوته معنی دار نشد. اثر متقابل تاریخ و مکان کشت بر تعداد کاپیتول در بوته، تعداد دانه در کاپیتول، روز تا گلدهی، روز تا برداشت، و عملکرد دانه در سطح 1 درصد و ارتفاع بوته در سطح 5 درصد معنی دار شد. نتایج رگرسیون نشان داد که 93 درصد تغییرات عملکرد دانه به تعداد کاپیتول در بوته و تعداد دانه در کاپیتول وابسته می باشد. بیشترین میانگین عملکرد دانه در گرگان 9/1634 کیلو گرم در هکتار و در علی آباد 3/1920 کیلو گرم در هکتار بدست آمد. بر اساس نتایج می توان گیاه دارویی ماریتیغال را در تاریخ کاشت 10 آبان در شرایط آب و هوایی دو مکان آزمایش، به عنوان مناسب ترین تاریخ کاشت پیشنهاد کرد.