نقد و بررسی برخی از ژرف ساخت های اسطوره ای اسفندیار

اسفندیار، یکی از نبرده ترین پهلوانان دین بهی است که در شاهنامه، چندی خوش می درخشد، اما دولتی مستعجل دارد. در این جستار، ضمن برشمردن کارکردهای اسفندیار در شاهنامه، مشخص شده است که کارکردهای اصلی اسفندیار، تکرار الگوهای اساطیری است و از این رو، چه بسا آنچه در شاهنامه، درباره او آمده، همه روساخت ماجرا باشد و در اصل، اسفندیار نیز بوده ای اساطیری باشد که با برکت و باروری در پیوند است، به خصوص که استیگ ویکندر، پدر او، گشتاسپ و پدربزرگ او، لهراسپ را نیز با باروری و برکت بخشی در پیوند می داند؛ از جمله، الگوهای برجسته اساطیری در حماسه اسفندیار، یکی ستیز اسفندیار با ارجاسپ دیو و رهایی خواهرانش از چنگ اوست که این امر، تکرار نبرد پهلوان با اژدهای خشکسالی و رهایی زن یا گاو(نماد ابرهای باران زا) از چنگ اژدهاست که در اسطوره های بارورانه بالدر، ایندرا و ورتره، ایندرا و ویشوروپه، رامایانا، ضحاک و گشتاسپ، مشهود است. از دیگرسو، کشته شدن اسفندیار با چوب گز، تکرار اسطوره بارورانه بالدر در اسکاندیناوی است؛ چراکه او نیز با چوب درخت داروش کشته شد و این امر نمایانگر پیوند ستوار خدایان باروری با درخت، طبیعت و باروری تواند بود.