تپه قبرستان دره شهر: گورستانی از دوره ی مفرغ قدیم در پیش کوه

در این مقاله سفال های گردآوری شده در بررسی های باستان شناسی تپه قبرستان دره شهر مطالعه و تحلیل شده است. این محل، یک گورستان مرتبط با استقرارهای کوچ نشینی است که در شمال غرب شهر دره شهر و در جنوب شرق استان ایلام واقع است. تپه قبرستان دره شهر نخستین بار در جریان بررسی های باستان شناسی منطقه در سال 1384 شناسایی گردید و در سال 1385 دوباره مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی های باستان شناسی حاکی از این است که به احتمال زیاد این گورستان در ربع دوم هزاره سوم ق.م. شکل گرفته است. نیمه ی نخست هزاره سوم ق.م. یکی از دوره های مهم باستان شناسی حوزه ی زاگرس مرکزی است که تغییر و تحولات فرهنگی عمیقی در این دوره رخ داده است. یکی از مهم ترین این تحولات ظهور ناگهانی سنت سفال منقوش یک رنگ شوش IVA / گودین III است که بیش از یک هزاره دوام آورد و در سراسر زاگرس مرکزی گسترش یافته است. توسعه این سنت سفال گری موجب شد که زاگرس مرکزی در بیشتر دوران مفرغ به شکل یک حوزه فرهنگی مستقل خودنمایی کند. از ابهامات مرتبط با سنت سفال منقوش یک رنگ شوش IVA / گودین III چگونگی شکل گیری آن و نیز گسترش سریع آن است. از سوی دیگر، مشخص نیست که این سنت سفال گری اولین بار در چه نواحی ظهور نمود. سفال های تپه قبرستان دره شهر بیشترین و نزدیک ترین تشابهات را با سفال های دوره شوش III، به ویژه سفال های مکشوف از لایه های 13-15 شهر شاهی I (شوش IIIC) دارند. در واقع، مطالعه سفال های تپه قبرستان دره شهر نشان می دهد که در دره های جنوبی زاگرس مرکزی، پیش از شکل گیری سنت سفال منقوش یک رنگ شوش IVA / گودین III، سنت سفال آغازعیلامی (مراحل IIIB – IIIC شوش) رایج بوده است. نتایج این تحقیق نشان دهنده ی نفوذ فرهنگ آغازعیلامی در دره های جنوبی زاگرس مرکزی و نقش مهم آن در شکل گیری سنت سفال منقوش یک رنگ شوش IVA / گودین III است. به نظر می رسد که سنت سفال منقوش یک رنگ، ابتدا در برخی دره های جنوبی زاگرس مرکزی توسعه یافته است.