مطالعه فرایند تولید مفرغ در اشیاء محوطه عصر آهن مارلیک گیلان

فناوری تولید و استفاده از مفرغ جهت ساخت اشیاء متنوع آیینی و کاربردی از ویژگی های فلزگری عصر آهن در نقاط مختلف ایران است. یافته های مفرغی محوطه مارلیک را می توان یکی از مجموعه های مهم فلزگری مفرغ در عصر آهن ایران دانست. می توان گفت که مجموعه فلزات به دست آمده از کاوش های این محوطه باستانی از لحاظ دوره، منطقه و محتوای تاریخی یکی از یافته های مهم باستان شناسی در بیش از 80 سال مطالعات علمی باستان شناسی در ایران هستند که نیاز به مطالعه ی دقیق ساختار و ترکیب اجزاء تشکیل دهنده ی آن ها از دیدگاه فلزگری باستانی جهت شناخت هر چه بهتر این آثار مهم از نظر دوره، ضروری به نظر می رسد. در این مقاله، نتایج مطالعات آزمایشگاهی بر روی ترکیب شیمیایی تعدادی از اشیاء محوطه عصر آهن مارلیک ارائه شده است. تعداد 25 نمونه از اشیاء مفرغی مارلیک با استفاده از روش ICP-MS آنالیز شده و نتایج آن ها با آنالیزهای انجام شده بر روی تعدادی دیگر از اشیاء مارلیک در گذشته مقایسه شده است. نتایج بیانگر تولید مفرغ با میزان قلع متفاوت در نمونه های مختلف است. وجود میزان قلع متفاوت در نمونه های مختلف می تواند به دلیل استفاده از روش های استحصال و آلیاژسازی غیرکنترلی، مانند استحصال توام سنگ معدن های مس و قلع یا سمانته کردن، باشد. درعین حال، نمونه های آنالیز شده در این پژوهش از نظر میزان عناصر دیگر، مانند ارسنیک و سرب، با نمونه های آنالیز شده پیشین تفاوت هایی را نشان می دهند. مقایسه ترکیب نمونه ها از نظر میزان عناصر فرعی بر اساس نسبت ارسنیک به آنتی موان و نقره به نیکل نیز تفاوت هایی را در برخی نمونه ها به نمایش می گذارد.