مسئله مجهول در زبان فارسی: رویکردی کمینه گرا

وجود ساخت مجهول همواره از موضوعات مباحثه برانگیز در نحو زبان فارسی بوده است. در سنت دستورنویسی و نیز اغلب تحلیل های زبان شناختی، توالی اسم مفعول فعل متعدی و فعل کمکی «شدن» ساخت مجهول فعلی به شمار رفته است. در این میان، مقاله حاضر می کوشد تا از منظر برنامه کمینه گرا و نیز برپایه تمایزی که اموندز (2006) میان پسوند اسم مفعول[1] در مجهول های فعلی[2] و صفتی[3] قائل است، نشان دهد که آنچه در این زبان فعل مجهول تلقی شده، در واقع محمول مرکب نامفعولی[4] یا به عبارتی مجهول صفتی است که در آن اسم مفعول، با مقوله دستوری صفت، جزء غیرفعلی محمول و «شدن» هسته گروه فعلی کوچک است و بنابراین، پسوند اسم مفعول در این ساخت ها در هر دو سطح صورت منطقی و آوایی حضور دارد. طبق این تحلیل که برپایه حرکت فعل در زبان فارسی استوار است، فعل «شدن» برخلاف فعل دستوری[5] «بودن» که نقش و جایگاه دوگانه ای در اشتقاق های نحوی دارد و هم به عنوان فعل کمکی (در نمود کامل[6]) و هم در مقام فعل ربطی (در جملات اسنادی) ظاهر می شود فاقد چنین کارکرد دوگانه ای است و لاجرم این زبان فرافکن بیشنه مجهول[7] ندارد. اسم مفعول نیز به دلیل حضور پسوند «ه» در صورت منطقی، تعبیر صفتی می یابد.