پیشگویی کننده های سوء مصرف مواد مخدر در دانشجویان: کاربرد تئوری رفتار برنامه ریزی شده

در ایران سوء مصرف مواد و اعتیاد در حال گسترش است و به طبقه سنی و اجتماعی خاصی محدود نمی شود. دانشجویان قشر مستعد و برگزیده جامعه و سازندگان کشور می باشند. لذا شناخت عوامل موثر بر پیشگیری از رفتار مصرف مواد مخدر در این افراد ضروری می باشد. تئوری رفتار برنامه ریزی شده یکی از موثرترین و جامع ترین تئورهای تبیین رابطه نگرش و رفتار می باشد. این مطالعه با هدف تعیین پیشگویی کننده های سوءمصرف مواد مخدر در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با بهره گیری از تئوری رفتار برنامه ریزی شده صورت گرفت.
این پژوهش مقطعی در میان120 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با روش نمونه گیری تصادفی ساده انجام گرفت. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای مشتمل بر دو قسمت دموگرافیک و زمینه ای با 31 سوال و گویه های مربوط به تئوری رفتار برنامه ریزی شده شامل، نگرش 10 گویه (83/0α=) محدوده نمره 50-10، هنجارهای ذهنی 4 گویه (75/0α=) محدوده نمره 20-4، کنترل رفتار درک شده 2 گویه (81/0α=) محدوده نمره 10-2 و قصد رفتاری 4 گویه (89/0α=) محدوده نمره 20-4 بود. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS-18 و با کمک آمار توصیفی و آزمون های تحلیلی نظیرتی تست مستقل، آنالیز واریانس یکطرفه، ضریب همبستگی پیرسون و آنالیز رگرسیون خطی در سطح معناداری 05/0 مورد آزمون قرار گرفتند.
میانگین سن شرکت کنندگان 27/3±49/23 با دامنه 35-18 سال بود. 3/73 درصد زن و 7/26 درصد مرد بودند. 3/8 درصد سابقه مصرف سیگار و 7/6 درصد سابقه مصرف مواد مخدر را داشتند. میانگین نمره نگرش 15/6±8/24، هنجارهای ذهنی52/2±10/11 ، کنترل رفتار درک شده 86/1±85/6 و قصد رفتاری 35/3±95/10 بود. زنان نگرش (016/0=p) و قصد رفتاری (013/0=p) مثبت تری در مصرف مواد نسبت به مردان داشتند. متاهلین هنجارهای ذهنی (04/0=p) قصد رفتاری (042/0=p) بالاتری در مصرف مواد نسبت به مجردها داشتند. نگرش، هنجارهای ذهنی و قصد رفتاری با یکدیگر رابطه مستقیم و با کنترل رفتار درک شده نسبت به عدم مصرف مواد رابطه معکوس و معناداری داشتند. نگرش و هنجارهای ذهنی به شکل معناداری به ترتیب 35 و 39 درصد از واریانس قصد رفتاری شرکت کنندگان در خصوص مصرف مواد مخدر را پیشگویی نمودند.
نگرش، هنجارهای ذهنی ترغیب کننده، قصد رفتاری مثبت نسبت به مصرف مواد در سطح متوسط و کنترل رفتار درک شده در عدم مصرف مواد در سطح متوسط رو به بالایی در نزد دانشجویان بود. با توجه به اینکه نگرش و هنجارهای ذهنی، پیشگویی کننده های مناسبی در قصد رفتاری بودند، لذا، لزوم اجرای برنامه آموزشی متناسب با تئوری، مورد تاکید قرار می گیرد.