بررسی الگوی مکانی پارک ها در بیست و دو منطقه تهران توسط سنجه های سیمای سرزمین

اهمیت فضای سبز در محیط شهری به ویژه در شهرهای بزرگ و صنعتی، تا آن حد است که به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع مطرح و در عین حال معیاری برای ارتقای کیفیت زندگی محسوب می شود. از این رو، توزیع و پراکنش متعادل آن در سطح شهر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در پژوهش حاضر، سعی شده است تا با مطالعه نحوه ترکیب و توزیع مکانی انواع پارک ها که از جمله مهم ترین فضاهای سبز شهری محسوب می شوند، بحثی فراتر و کامل تر از سطح و سرانه در مورد پارک ها مورد تحلیل واقع شود. برای این منظور، ابتدا نقشه پارک ها و مرز مناطق بیست و دو گانه شهر تهران، با استفاده از اطلس رقومی بوستان های شهر تهران، به کمک نرم افزارهای ArcMap و IDRISI تهیه شده است، پارک ها در سه دسته محله ای، ناحیه ای و منطقه ای گروه بندی شدند. سپس، به کمک سنجه های منتخب سیمای سرزمین (شامل: سطح بر اساسه، تعداد لکه، تراکم لکه، درصد مساحت از سیمای سرزمین، میانگین سطح لکه، سنجه بزرگ ترین لکه، سنجه شکل سیمای سرزمین، میانگین فاصله اقلیدوسی نزدیک ترین همسایه، میانگین سنجه شکل لکه، تنوع شانون، تنوع سیمپسون تغییر یافته، یکنواختی شانون، یکنواختی سیمپسون تغییریافته) اطلاعاتی در زمینه الگوی مکانی پارک های شهر تهران به صورت کمی و با استفاده از نرم افزار Fragstats حاصل شد و نحوه ترکیب و توزیع فضایی، وسعت و پیوستگی پارک ها مورد ارزیابی قرار گرفت. ابتدا، مناطق بیست و دو گانه از لحاظ وضعیت هر یک از معیارهای پارک و سپس از لحاظ کلیه پارک های موجود در آن صرف نظر از معیار پارک، مورد مطالعه قرار گرفت. در مجموع، پارک های موجود در مناطق یک، هفده، چهارده، بیست و یک، بیست و دو الگوی مکانی مشخصی را به ترتیب از لحاظ گسستگی، ارتباط، تنوع، یکنواختی و چیرگی نشان داد. هم چنین پارک های محله ای در منطقه ده و بیست به ترتیب بیان گر بیشترین چیرگی و ارتباط و پارک های ناحیه ای منطقه نوزده دارای بالاترین چیرگی و ارتباط بود. پارک های منطقه ای در منطقه پانزده از بیش ترین ارتباط برخوردار بود. به طورکلی، نتایج کمی به دست آمده از محاسبه سنجه ها در سه دسته معیار و در مناطق بیست و دو گانه، بیان گر الگوی مکانی مطلوب تر در پارک های محله ای و در مقابل نامناسب ترین وضعیت در پارک های منطقه ای است.