تعیین شاخص های رتبه بندی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بخش دولتی و خصوصی

یکی از مهمترین ابزارهای تعیین نقاط قوت، ضعف عملکرد، شناسایی فرصت ها و تهدیدهای بیرونی شرکت های دولتی و خصوصی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، رتبه بندی آنها است. از جمله مشکلات اساسی روش های موجود رتبه بندی شرکت ها، تاکید عمده آنها تنها بر یک شاخص اصلی نظیر فروش یا درآمد و عدم جامعیت آنها است (قدرتیان کاشان و انواری رستمی، 1383). به عبارتی دیگر، این روش ها به جای تعیین برترین شرکت ها، حجیم ترین و بزرگترین آنها را تعیین می کنند. این مقاله درصدد رفع مشکل فوق از طریق ارائه شاخص های کلیدی و موثر برای رتبه بندی شرکت ها است. در شاخص های پیشنهادی برای رتبه بندی شرکت ها پس از مطالعه جامع ادبیات تحقیق، برای تبیین جامع تر و دقیق تر شاخص ها به جای مولفه مالی از مولفه های اصلی دیگر نیز بهره گرفته شده است. این مولفه ها عبارتند از: فرآیندهای داخلی، مشتری، توسعه و نوآوری، نیروی انسانی، مدیریت، ابعاد محتوایی و ساختاری سازمان و مدیریت دانش. با مطالعه جامع ادبیات تحقیق و انجام مصاحبه های اکتشافی با خبرگان، 216 شاخص عملکردی برای ارزیابی و رتبه بندی استخراج شد. با توجه به تعدد شاخص ها و به منظور تسهیل در امر تبیین و تعیین آنها، شاخص ها کلا به دو گروه شاخص های مالی یا حسابداری و شاخص های غیر مالی یا غیر حسابداری طبقه بندی شدند. با استفاده از تکنیک دلفی، در پرسش نامه اول، سئوالات و گویه هایی که مبین شاخص های شناسایی شده مذکور هستند طراحی شده و برای نظر خواهی در مورد درجه اهمیت شاخص ها و کسب اجماع در مورد آنها، میان جامعه تخصصی کشور توزیع شد. پس از گردآوری داده ها، در پرسش نامه دوم سئوالاتی مطرح کردیم که شامل اولویت هر یک از شاخص ها در دور اول بود و پاسخ دهندگان موافقت یا مخالفت خود را با اولویت مذکور اعلام نمودند. با بکار بستن دامنه تغییرات و آزمون یو من ویتنی داده های پرسش نامه اول و با بکارگیری آزمون باینومیال داده های پرسش نامه دوم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند، همچنین فرضیه تحقیق که بین شاخص های مربوط به رتبه بندی شرکت های دولتی و خصوصی تفاوت معنی داری قائل نبود، تایید شد. در نهایت تعداد 88 شاخص مالی از شاخص های مالی 104 گانه و تعداد 98 شاخص غیر مالی از شاخص های غیر مالی 112 گانه برای رتبه بندی شرکت های دولتی و خصوصی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بدست آمدند.