جبرانگاری در ارتکاب جرم از منظر پلیس

مسئله جبر و اختیار انسان در اعمال و رفتار خود و بالاخص در ارتکاب جرم، با توجه به اهمیت فراوانی که دارد همواره باعنوانهای مختلف مورد بحث قرار گرفته است.در میان مکاتب کیفری،مکتب اثباتی (تحققی)که انصافا «مکتب جبرگرا » نامیده شده، هرگونه اختیار واراده را برای انسان نفی می کند. این رویکرد امروزه مطرود است و دیگر نمی توان افراد را بخاطر داشتن خصیصه های ظاهری و جسمانی متمایز از دیگران، مجرم و بزهکار دانست. با این حال تمایل برای باور این مساله که خصیصه های ظاهری و جسمانی افراد، خصیصه های درونی آنان را نمایان می سازد، هنوز هم با ماست. از این رو، هدف از تدوین این مقاله تحلیل نو و جامع نسبت به رویکرد و دیدگاه جبرگرایانه جامعه و بالاخص متخصصان پلیس در ارتکاب جرم است. بر همین اساس مقاله حاضر جهت پاسخگویی به چهار سوال مطروحه در این خصوص، به رشته تحریر درآمده است: اول) دیدگاه دین اسلام و بالاخص مذهب شیعه، نسبت به مقوله جبر و اختیار چیست و آیا از منظر شیعه، انسان در انجام اعمال خود مجبور است؟ دوم) دیدگاه متخصصان پلیس در مقوله جبر و اختیار در ارتکاب جرم چه می باشد و چنانچه رویکردی جبرگرایانه دارند، مفهوم و مصادیق جبرانگاری در ارتکاب جرم از منظر پلیس چیست؟ سوم)چرا پلیس نسبت به قشر خاصی از جامعه از قبیل اقلیت های قومی و زبانی و رنگین پوستان- اعتقاد به جبریت در ارتکاب جرم داشته و ارتکاب جرم از جانب آنان را محتمل و یا حتمی و اجتناب ناپذیر می داند؟ چهارم)تبعات و عواقب رویکرد جبرانگارانه پلیس در ارتکاب جرم چیست؟ پژوهش حاضر به صورت اسنادی از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و از منابع و اسناد کتابخانه ای استفاده شده است. نتیجه حاصله این است که پلیس با داشتن رویکرد و دیدگاه جبرگرایانه و اعتقاد به اینکه ارتکاب جرم از جانب برخی از افراد در جامعه بدلیل تعلق داشتن به یک قشر خاص-از قبیل اقلیت های زبانی و قومی و رنگین پوستان- محتمل و یا حتمی و اجتناب ناپذیر بوده،ضمن نقض اصول بنیادی حقوق جزا، آیین دادرسی کیفری و حقوق بشر و نادیده گرفتن اصول و الزامات رفتار منصفانه با این قبیل شهروندان، باعث لطمه به کرامت انسانی آنان و برهم خوردن نظم و انتظام اجتماعی شده وموجب می شود تا آنها «بزه دیدگان سوء استفاده از قدرت » پلیس واقع گردند.