تحلیل رفتار متقابل جنبه «بالغ» و «والد» در شخصیت های داستانی مثنوی براساس نظریات اریک برن

اریک برن، روان شناس برجسته تحلیل رفتار متقابل، شخصیت را به سه جنبه ساختاری اساسی «والد»، «بالغ»، «کودک» تقسیم می کند و اعتقاد دارد نقش آفرینی هر یک از آن ها در جای خود، با رعایت تعادل و تعامل، نشان سلامت روان آدمی است و انسان متعالی سالم، با کمک قوه استدلال و استنتاج (بالغ)، میان دو نیروی غریزه (کودک) و تعلیم و تربیت (والد)، تناسب ایجاد می کند. برهم خوردن موازنه سرنخ های کودک و والد، نشانه نبود تعادل در روان و رفتار آدمی است؛ اگر بالغ میان کودک و والد تعادل ایجاد کند، تصویری از انسان کامل ترسیم می شود اما اگر والد متکبر بی ذوق و عیب جو بر کودک مستولی شود، آدمی از نقاب های اجتماعی استفاده می کند و خودشیفته وار و نالایق در پی جلب محبت دیگران می دود و به دنبال سود و زیان دنیوی و اخروی است. مثنوی مولانا جلال الدین محمد بلخی، عارف و داستان سرای قرن هفتم هجری، حاوی سرگذشت گروه های بشری، با هر طیف اعتقادی و رفتاری است و ویژگی های روانی رفتاری در آن موشکافانه منعکس شده است و پژوهشگر می تواند با تحلیل محتوای داستان ها، شخصیت قهرمانان را روان کاوی کند. پژوهش حاضر، جنبه والد و بالغ را در شخصیت های داستانی مثنوی تحلیل کرده و سرنخ های این دو جنبه را در گفتار و رفتار و توصیف مولانا از اشخاص داستان، برجسته ساخته است.