جلوه های بلاغت در ایران باستان (با تکیه بر شواهد ذکرشده در منابع عربی)

پژوهش در سیر هنرهای بلاغی و سخنوری که با شکار معانی و نشاندن آن در ساختارهای سخن سروکار دارد، از روزگاری کهن، توجه ارباب نقد و اندیشه را برانگیخته و در ایران پیش از اسلام نیز نشانه هایی از این توجه به گفتار پیراسته و نیک وجود داشته است. سخنان ایجازگونه و حکمت آمیز، عبارت های آکنده از تشبیه و استعاره، جملات شیوا و رسا در کلام ایرانیان باستان، به حدی است که موجب شده تا شخصی همچون جاحظ را به تحسین در برابر آن وادارد. او که خود از پیشوایان شیوایی گفتار و سخندانی است، ایرانیان را در سخنوری و گزیده گویی ستوده است و از قول شعوبیه، کتاب کاروند ایرانی ها را از بهترین سرچشمه های علم بلاغت برمی شمرد. در منابع عربی، گنجینه ای از سخنان حکیمان و بزرگان ایرانی نقل شده است که علاوه بر معانی پندآموزش، هنرآفرینی های زبانی و بلاغی بسیاری دارد که هر خواننده ای را مجذوب خود می سازد. در این مقاله، با تکیه بر نمونه های تاریخی و ادبی از منابع عربی، گزیده وار برخی سخنان بلاغی ایرانیان باستان تحلیل شده تا گوشه ای از چشمه جوشان بلاغت در این دوره از تاریخ ایران، نشان داده شود.