بررسی اثر اریتروپویتین بر شاخص های گلبول قرمز موش های بزرگ آزمایشگاهی در بی وزنی شبیه سازی شده (Experimental Study)

میکروگراویتی شرایط بی وزنی است که در محیط فضا و یا در شرایطی که بی وزنی را القا می کنند باعث تغییر در فیزیولوژی و عملکرد ارگان های موجودات زنده می شود. محیط بی وزنی در فضا تغییرات عمده ای را در سیستم های مختلف بدن و جریان خون بو جود می آورد. بی وزنی روی کارکرد سیستم قلبی عروقی و اتونوم نیز تاثیر می گذارد و همه اینها به دلیل کاهش حجم خون در فضا روی می دهند. تغییر در سیستم عصبی خودکار و کاهش حجم پلاسما و گلبول های قرمز نیز روی قلب فضانورد اثر می گذارند. این عوارض دلیل مهمی در بکارگیری رویکردهای جدید دارویی برای کنترل عوارض بی وزنی روی فضانورد می باشد. اریتروپویتین هورمون گلیکوپروتئینی می باشد که در کلیه تولید شده باعث تحریک سنتز گلبول های قرمز توسط سلولهای بنیادی مغز استخوان می شود. کاهش اکسیژن بافتی باعث تحریک رهایی این هورمون می شود. این پژوهش برای اولین بار جهت بررسی اثر اریتروپویتین در پیشگیری از عوارض ایجاد شده ناشی از آنمی در فضا و درمان کم خونی ناشی از بی وزنی انجام شد .
ابتدا با مطالعه کامل در مورد خصوصیات موش های آزمایشگاهی، شرایط لازم در نگهداری از موش ها برای علوم زیستی طب فضایی و اصول لازم در طراحی قفس را جمع آوری کردیم. قفس طراحی شده دارای کلیه ویژگی های لازم با کیفیت بالا بوده و از پلکسی گلاس ساخته شده بود که در مقابل ضربه و آتش مقاوم تر از شیشه می باشد. پژوهش روی 21 عدد موش آزمایشگاهی نر بالغ با نژاد Wistar با سن سه ماه و وزن متوسط حدود 250 گرم انجام شد که در قالب سه گروه کنترل، مداخله با بی وزنی شبیه سازی شده و مداخله با بی وزنی شبیه سازی در کنار تزریق اریتروپویتین قرار گرفتند. از نرم افزار SPSS در تحلیل و توصیف داده ها استفاده شد. برای مقایسه شاخص های خونی در روزهای سوم و چهاردهم نسبت به روز شروع در هر گروه از آزمون Wilcoxon استفاده شد. مقدار معنی داری P -value = 0.05 در نظر گرفته شد. یافته ها و
میانگین هماتوکریت در موش های گروه کنترل در شروع پژوهش 51/44 با انحراف معیار 76/2 بود. در گروه مداخله با دریافت اریتروپویتین، میانگین هماتوکریت روز سوم 88/48 با انحراف معیار 37/1و در روز چهاردهم 26/46 با انحراف معیار 04/2 بود. در گروه بدون تزریق اریتروپویتین، میانگین هماتوکریت در روز سوم 24/44 با انحراف معیار 54/3 و در روز چهاردهم 8/36 با انحراف معیار 55/3 بود. بیشترین میانگین هماتوکریت در مراحل پژوهش 88/48 با انحراف معیار 37/1 در گروه تحت مداخله اریتروپویتین در روز سوم و کمترین میزان 8/36 با انحراف معیار 55/3 در گروه با بی وزنی شبیه سازی شده بدون دریافت اریتروپویتین بود. سایر شاخص های خونی نیز از الگوی فوق تبعیت می کردند. در مقایسه P-value میزان هماتوکریت گروه کنترل در روزهای سوم و چهاردهم، نسبت به روز اول پژوهش 0/1 و 2/0 بود. در گروهی که تحت بی وزنی بودند، p-value میزان هماتوکریت در روزهای سوم و چهاردهم نسبت به روز اول 9/0 و 068/0 بود. در گروهی که در شرایط بی وزنی اریتروپویتین دریافت نموده بودند این میزان 028/0 و 0/1 بود. سایر شاخص ها نیز از الگوی فوق تبعیت می کردند.
هدف این مطالعه بررسی اثر اریتروپویتین روی کم خونی ناشی از بی وزنی شبیه سازی شده بود. در گروه کنترل هماتوکریت از ابتدا تا انتها دامنه ثابتی داشت. در گروه تحت بی وزنی شبیه سازی در روز سوم و چهاردهم افت هماتوکریت و هموگلوبین مشاهده گردید کمترین میزان هماتوکریت، هموگلوبین، تعداد گلبول های قرمز و رتیک در پایان روز چهاردهم در این گروه دیده شد. در گروه سوم که تحت بی وزنی و تزریق اریتروپویتین بودند، در پایان روز سوم میزان هماتوکریت، هموگلوبین، تعداد گلبول های قرمز و اندازه گلبول های قرمز به طور معناداری نسبت به روز اول افزایش داشتند و با اینکه تا روز چهاردهم مجددا کاهش یافتند اما بالاتر از مقدار پایه بودند. در این مطالعه مشخص شد که اریتروپویتین می تواند علاوه بر درمان، در پیشگیری از کم خونی ناشی از بی وزنی نیز موثر باشد و روش بدیعی بود که تا کنون به آن پرداخته نشده بود.