اثر شدت چرای دام بر ترسیب و ذخیره کربن در مراتع حفاظت شده بیجار

به منظور ارزیابی میزان ذخیره سازی کربن تحت شدت های متفاوت چرای دام، پژوهشی در منطقه حفاظت شده بیجار در استان کردستان انجام شد. منطقه کاملا حفاظت شده (چرا نشده یا قرق)، منطقه چرای متوسط و منطقه چرای سنگین به عنوان تیمارهای مختلف چرای دام (در مجاورت یکدیگر) و با در نظر گرفتن خصوصیات توپوگرافی یکسان انتخاب شدند. نمونه برداری از پوشش گیاهی به صورت تصادفی- سیستماتیک با استقرار 2 ترانسکت 100 متری و 10 پلات 1×1 متر مربعی در منطقه معرف صورت گرفت. به منظور تعیین زیست توده گیاهی، اقدام به نمونه برداری کامل از اندام های هوایی و لاشبرگ در پلات ها گردید. به منظور نمونه برداری از اندام زیر زمینی و خاک با توجه به عمق متوسط ریشه دوانی گونه های غالب ابتدا اقدام به حفر پروفیل هایی مکعبی به ابعاد 25*25*25 سانتی متر در دو عمق 25-0 و 50-25 سانتی متر گردید و ضمن برداشت خاک، تمامی ریشه های موجود در معکب های حفر شده بطور کامل جمع آوری گردید. سپس در نمونه های خشک گیاهی و خاک، درصد کربن آلی محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزارSPSS ، مقایسه داده ها در سه تیمار از طریق آزمون تجزیه واریانس یکطرفه و میانگین صفات مورد بررسی با آزمون دانکن مقایسه شدند. نتایج نشان داده است که با افزایش شدت چرای دام ترکیب گیاهی از گراس های چند ساله Festuca ovina و Bromus tomentellus در منطقه قرق به گونه ovine. Fو گونه یکساله Vaccaria pyramidataدر منطقه چرای متوسط و در نهایت به گیاه بوته ای Artemisia sieberi و گراس نامرغوب Aegilops sp. در منطقه چرای سنگین تغییر یافته است. نتایج بیانگر آن است که با افزایش شدت چرای دام ذخایر کربن خاک، زیست توده گیاهی و لاشبرگ کاهش چشمگیری داشته اند. چرای متوسط و سنگین دام با کاهشی معادل 6/45 و 5/75 درصد نسبت به قرق ذخایر کربن زیست توده کل را کاهش داد. میزان کربن آلی خاک در مناطق قرق، چرای متوسط و چرای سنگین به ترتیب 9/185، 6/105 و 4/64 تن در هکتار بود. نتایج توزیع کربن نیز نشان داد که بیش از 98 درصد از کل ترسیب کربن را کربن آلی خاک تشکیل داد و همچنین ذخیره کربن در زیتوده زیرزمینی، بیش از زیتوده هوایی بود. قابل ذکر است که در طول 43 سال بر اثر چرای متوسط و سنگین دام در منطقه حفاظت شده به ترتیب 9/1 و 3/3 تن در هکتار سالانه هدر رفت ذخایر کربن آلی صورت گرفته است.