زمین شناسی، کانی سازی و مطالعات سیالات درگیر کانسار سرب- روی- مس حوض رئیس، شرق ایران

مجموعه ماگمایی ترشیاری بلوک لوت میزبان کانسارهای متعدد پورفیری و رگه ای است که ذخیره حوض رئیس در غرب آن قرار دارد. زمین شناسی این منطقه متشکل از سنگهای آتشفشانی با ترکیب لاتیت و آندزیت است که توده های نفوذی نیمه عمیق مونزونیتی و گرانیتی ائوسن و پس از آن در آنها نفوذ نموده اند. توده بیوتیت پیروکسن مونزونیت پورفیری میزبان اصلی رگه های کانی سازی منطقه است که ماهیت متاآلومینوس و شوشونیتی داشته، در رده گرانیتوئیدهای نوع I بوده و در زون فرورانش تشکیل شده است. گسلها و درز و شکافهایی با روند شمال غربی- جنوب شرقی، کنترل کننده های اصلی کانی سازی در منطقه هستند. سیال کانه دار حاوی سرب، روی و مس، کانی سازی خود را در فضای برشی شده این شکستگی ها ایجاد کرده است. آلتراسیون سیلیسی، آرژیلیک و کربناتی همراه با رگه و در سنگ میزبان اطراف آن دیده می شود. کانی های سولفیدی اولیه رگه شامل گالن، اسفالریت، پیریت و کالکوپیریت و کانی های ثانویه شامل سروزیت، آنگلزیت، دسکلوزیت، کوولیت، کالکوزیت، مالاکیت، آزوریت، هماتیت و گوتیت است. مقدار سرب در رگه از 5 تا 14 درصد، روی از 2 تا 11 درصد، مس از 06/0 تا 66/0 درصد، نقره از 16 تا 155 گرم در تن، بیسموت از 30 تا 87 گرم در تن و آنتیموان از 32 تا 183 گرم در تن متغیر است. برمبنای مطالعات سیالات درگیر، دمای تشکیل کانسار بین 145 تا 278 درجه سانتیگراد بوده و از محلولی محتوی نمکهای CaCl2، MgCl2 و NaCl با درجه شوری بین 8/6 تا 4/13 درصد به وجود آمده است. دما و شوری کم سیالات درگیر، کنترل ساختاری کانی سازی، نوع آلتراسیون و گسترش آن و کانی شناسی ساده ذخیره مشابه کانسارهای اپی ترمال است. عناصر در این کانسار در قالب کمپلکسهای بی سولفیدی حمل شده اند و کاهش دما و غلظت H2S در زمان جوشش، می تواند دو عامل مهم ته نشست سولفیدها باشد. همچنین فرآیند اختلاط بین محلول ماگمایی کانه دار گرم و شور و محلول جوی سرد و کم شور می تواند باعث کاهش دما و ته نشینی فلزات شود. کانسار حوض رئیس در دوره متالوژنی بلوک لوت (ائوسن میانی تا الیگوسن تحتانی) تشکیل شده و مرتبط با فعالیتهای ماگماتیکی ترشیاری وابسته به فرورانش بلوک افغان به زیر بلوک لوت است.