تخمین ضرایب علیت در نقشه راهبردی سازمان به کمک آموزش نقشه شناختی فازی با الگوریتم جستجوی گرانشی

بیش از دو دهه از معرفی روش کارت امتیازی متوازن جهت کنترل و پایش راهبردهای سازمان ها می گذرد. مهم ترین دستاورد این روش ترسیم نقشه راهبردی است. در این نقشه با ترسیم روابط علی بین اهداف راهبردی، امکان تحلیل های گوناگون فراهم شده و در تصمیم گیری مدیران نقش به سزایی دارد. برای دست یابی به یک نقشه راهبردی دقیق لازم است شدت هر رابطه علی به درستی تخمین زده شود. از این رو تخمین ضرایب این روابط در نقشه های راهبردی مورد توجه قرار گرفته است. از مهم ترین روش های موجود می توان روش های دیمتل و دلفی را نام برد که مبتنی بر نظرات کارشناسان می باشند. البته ممکن است نظرات کارشناسان در حوزه های پیچیده کسب و کار دقیق نباشند، لذا به کارگیری الگوریتم های هوش محاسباتی بر اساس داده های موجود برای تخمین دقیق تر ضرایب علی مفید است. مورد مطالعه این تحقیق، نقشه راهبردی یک موسسه مالی بوده که روابط بین اهداف راهبردی و ضرایب آنها به روش دلفی- فازی از نظرات کارشناسان از قبل تعیین شده اند. هدف اصلی در این مقاله، تخمین دقیق تر ضرایب علی به کمک داده های موجود و الگوریتم های هوش محاسباتی می باشد. بدین منظور، ابتدا نقشه راهبردی را به ازای هر هدف معلول موجود به چند نقشه شناختی فازی تجزیه کرده و سپس از الگوریتم جستجوی گرانشی برای آموزش هر نقشه شناختی فازی استفاده شده است. هدف از آموزش نقشه های شناختی، تعیین ضرایب علی بهینه بر اساس دو تابع هدف می باشد. تابع هدف اول، سعی در کاهش خطای پیش بینی مقادیر درصد تحقق اهداف راهبردی را داشته و تابع هدف دوم، ضرایب علی را در بازه تعیین شده توسط کارشناسان نگاه می دارد. نتایج به دست آمده از روش پیشنهادی، خطای مدل را نسبت به مدل کارشناسان کاهش داد. از مقایسه نتایج الگوریتم جستجوی گرانشی با سایر الگوریتم های بهینه یابی نیز مشاهده شد که الگوریتم جستجوی گرانشی در تعداد گام های کمتری در مقایسه با الگوریتم های بهینه یابی ازدحام ذرات و اجتماع مورچگان نقطه بهینه سراسری را می یابد.