نقش ابعاد آنتروپومتری بدن انسان در تعیین مزاج طب سنتی ایرانی

از دیدگاه طب سنتی ایران، مزاج هر فرد بسیاری از خصوصیات جسمی و فیزیولوژیک وی از جمله ابعاد بدن را تحت تاثیر خود قرار می دهد. هدف از مطالعه حاضر، مروری بر علل تنوع اندازه های آنتروپومتری انسان و جایگاه آنها در تعیین مزاج افراد می باشد.
در این مطالعه مروری تشریحی، با استفاده از کلید واژه های فارسی «آنتروپومتری»، «ارگونومی» و «مزاج» و معادل انگلیسی آنها در پایگاه های اینترنتیSID، Scopus، PubMed ، Magiran و Google Scholar مقالات مربوطه بررسی شد. همچنین کتب معتبر طب سنتی ایران نظیر القانون فی الطب، کامل الصناعه، المنصوری فی الطب، خلاصه الحکمه، ذخیره خوارزمشاهی و بحرالجواهر مورد بررسی قرار گرفتند.
بر اساس یافته های این تحقیق، بین افزایش وزن، BMI و ابعاد بافت نرم بدن که عمدتا نمایانگر چاقی و افزایش چربی هستند با بیماری های قلب و عروق و نیز دیابت رابطه مستقیم وجود دارد. از آنجا که افزایش شاخص های مذکور از دیدگاه طب سنتی ایران می تواند بیانگر سردی و تری مزاج باشد، بنابراین میتوان گفت افراد دارای مزاج سرد و تر استعداد بیشتری جهت ابتلا به این بیماری ها دارند. در منابع طب سنتی ایران، مزاج به عنوان عامل ایجاد تفاوت ابعاد بدن ذکر شده و از میان شاخص های تعیین مزاج، «هیئت اعضا» و «سحنه» به ترتیب به ابعاد آناتومیک بدن و وضعیت چاقی و لاغری و ارتباط آنها با مزاج می پردازند. بزرگی قفسه سینه و اندام ها نشانه گرمی، لاغری بدن نشانه خشکی، غلبه بافت عضلانی نشانه گرمی و تری و غلبه بافت چربی نشانه سردی و تری مزاج می باشد. همچنین افراد با مزاج سرد و تر استعداد بیشتری جهت ابتلا به بیماری ها دارند.
بر اساس نتایج این مطالعه، تنوع ابعاد آنتروپومتریک با لوکوس های ژنی مرتبط است. اثبات فرضیه ارتباط ابعاد آنتروپومتریک با مزاج در طب سنتی ایران و نیز تایید احتمال ارتباط مزاج با پلی مورفیسم ژنی مستلزم پژوهش های بیشتر است. در صورت تایید ارتباط مذکور فرایند دسترسی به ابزار استاندارد تعیین مزاج تسهیل می گردد