الگوهای طراحی معماری قلعه های استان ایلام در دوره قاجار با تاکید بر الگوهای رفتاری

استان ایلام دارای آثار تاریخی فراوانی است که قلعه های گونهای از این آثار است و با توجه به موقعیت جغرافیایی و تاریخی این منطقه از تنوع بیشتری و ویژگی های معماری خاصی برخوردارند. این مقاله به دنبال یافتن سبک غالب، الگوهای طراحی و شاخصه های بارز مشترک بین قلعه های دوره قاجار در استان ایلام است. پرسش اصلی این است که آیا مفاهیم اجتماعی- سیاسی، فرهنگی و بومی در شکل گیری عملکردها و فضاها و روابطشان در قلعه ها موثر بوده است یا خیر؟ بر این اساس به دنبال تحقیق و مطالعه سبک و شیوه زندگی مردم در آن زمان، معماری بومی، و شرایط اجتماعی-سیاسی و فرهنگی آن دوران است. چارچوب نظری تحقیق بر ویژگی های طراحی معماری مشترک قلعه ها استوار است. روش تحقیق تاریخی- تفسیری است و روش استدلال، این پژوهش قیاسی است. اطلاعات به دو شیوه اسنادی و کتابخانه ای گردآوری شده است. نتایج بهدست آمده حاکی از آن است که این نوع بناها که در اقلیم های متفاوتی و با شکل ظاهری نسبتا متفاوت بنا شده اند و کاربری تقریبا مشابهی داشته اند؛ الگوهای مشترکی در طراحی آنها لحاظ شده که تا حدود زیادی متاثر از الگوهای رفتاری گذشته بوده است. در این باره میتوان به الگوهای طراحی زیر اشاره کرد: نوع و سبک ورودی ها، نوع پلان و روابط فضایی، جا نمایی برخی فضاها از قبیل سرویسهای بهداشتی و اتاق های شاه نشین و...، تناسب فضاهای ساخته شده و فضاهای باز، همخوانی و پیروی از سبک تزیینهای دوره قاجار وکاربری قلعه ها که همه این بناها از نوع قلعه های دشتی با کاربری قلعه های دارالاماره هستند.