تاثیر منابع مختلف نیتروژن بر ماده خشک و تجمع نیترات و نیتریت در غده سیب زمینی Solanum tuberosum L.)

تجمع نیتریت ونیترات درموادغذایی و تاثیر سوء آنها بر سلامتی موضوعی است که امروزه همچنان مورد بررسی و بحث قرار میگیرد.تاثیرسمی نیترات، ناشی از نیتریت تشکیل شده به وسیله احیاء نیترات توسط آنزیم باکتریایی است. تجمع نیترات اغلب به میزان و نوع مواد غذایی موجود در خاک وابسته است که امروزه در اثر کاربرد بی رویه کودهای شیمیایی و احیاء نیترات به نیتریت در طول انبارداری سلامت جامعه بشری را تهدید می کند. بنابراین بررسی کاربرد نیتروژن از منابع شیمیایی و دامی بر عملکرد و کیفیت غده ها از هدف های مهم این تحقیق به شمار می رود،تا بتوان در حین تجمع ماده خشک بالا به کیفیتی مطلوب دست یافت.
آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1392در استان اردبیل اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل تیمار شاهد، سه میزان 326، 652 و 978 کیلو گرم در هکتار کود شیمیایی اوره، سه میزان 1/21، 3/42 و 5/63 تن در هکتار کود گوسفندی و سه میزان 6/27، 2/55 و 9/82 تن در هکتار کود گاوی بوده و هر یک از این کودها به طور جداگانه بر پایه میزان کاربرد 150، 300 و 450 کیلو گرم نیتروژن در هکتار تنظیم شده بود. میزان نیترات و نیتریت غده ها به روش گرماسنجی (کالریمتری) پس از احیاء(روش دی آزو) با کمک دستگاه طیف سنج نوری (اسپکتروفتومتر)در زمان برداشت، 20 و 40 روز پس از برداشت مورد آزمایش قرار گرفت.
نتایج و بحث: کودهای دامی در عملکرد غده، نسبت به تیمار های کود شیمیایی برتری شایان توجهی داشته و تیمارهای کود گوسفندی در میزان های 3/42 و 5/63 تن در هکتار بیشترین عملکرد را به ترتیب با 37/42 و 78/44 تن در هکتار، نسبت به تیمارهای دیگر به خود اختصاص داد. با افزایش کاربرد کودهای شیمیایی و دامی درصد ماده خشک غده ها کاهش یافته و بیشترین درصد ماده خشک غده در سطوح پایین کودهای دامی مشاهده شد، به طوری که بالاترین درصد ماده خشک غده با کاربرد 6/27 تن در هکتار کود گاوی مشاهده شد. شمار روزهای پس از برداشت در تجمع نیترات معنی دار نشد، ولی در تجمع نیتریت معنی دار شده و با افزایش روزهای پس از برداشت غده ها، غلظت نیتریت به طورچشمگیری افزاش یافت بدین گونه که غلظت نیتریت در آخرین مرحله اندازه گیری (40 روز پس از برداشت) به میزان 63/1 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک مشاهده شد، که در مقایسه با نخستین و دومین زمان اندازه گیری به ترتیب در حدود 8/5 و 2/1 برابر افزایش در غلظت نیتریت غده های سیب زمینی به دست آمد. در بین تیمار های کودی بیشترین تجمع نیترات و نیتریت (به ترتیب 90/879 و 62/3 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک) با کاربرد بالاترین میزان کود شیمیایی (978 کیلوگرم در هکتار) مشاهده شد. به طورکلی با افزایش میزان نیتروژن در تیمارهای کودی تجمع نیترات و نیترت بیشتر شد که در کودهای دامی این تجمع نسبت به کود شیمیایی کمتر بود. تجمع نیترات در خاک صرف نظر از نوع منبع کودی نیتروژن دار با افزایش کاربرد بیشتر کود ارتباط نزدیکی داشت. بیشترین تجمع نیترات خاک در تیمار 5/63 تن کود گوسفندی و کمترین تجمع نیترات در تیمارهای 6/27 تن کود گاوی و 1/21 تن کود گوسفندی که تفاوت معنی داری با تیمار شاهد نداشتند مشاهده شد.
کاربرد بیشتر کودهای شیمیایی و دامی منجر به افزایش نیترات خاک، کاهش درصد ماده خشک و افزایش تجمع نیترات و نیتریت غده ها می شود، در صورتی که این تجمع در کودهای شیمیایی نسبت به کودهای دامی بالاتر می باشد. همچنین غلظت نیتریت در آخرین مرحله اندازه گیری (40 روز پس از برداشت) به بیشترین میزان خود رسید. بنابراین با کاهش استفاده از کودهای نیتروژنی به ویژه کودهای شیمیایی و بهینه کردن شرایط انبار می توان تجمع نیترات و نیتریت در غده سیب زمینی را کاهش داد.