اثر منابع مختلف نیتروژن و کودهای آلی بر ویژگی های خاک و خصوصیات اسانس گیاه زنیان

زنیان (Carum copticun) ، گیاهی دارویی از خانواده Apiaceae بوده که دانه آن دارای د 4-2 % اسانس است. تعداد ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس زنیان در منابع مختلف از 9 تا 17 مورد گزارش شده است که هم خواص آنتی اکسیدانی و هم خواص ضد میکروبی و در نتیجه قابلیت استفاده به عنوان نگه دارنده در مواد غذایی دارند. کاربرد کودهای شیمیایی باعث آلودگی های محیطی و صدمات اکولوژیکی می شود . یکی از راه کارهای رفع این مشکلات استفاده از اصول کشاورزی پایدار در بوم نظام های زراعی می باشد که از جمله این راه کارها می توان به استفاده از کودهای بیولوژیکی نظیر ورمی کمپوست و کودهای زیستی چون آلکازت پلاس و هیومیک اسید اشاره کرد. با توجه به مطالب ذکر شده هدف از انجام آزمایش بررسی اثراتی است که منابع مختلف کودی روی گیاه زنیان و شرایط خاک در منطقه اهواز می گذارند.
آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 2 فاکتور در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال زراعی 94-93 اجرا شد. فاکتور اول منابع مختلف نیتروژن در 4 سطح (شاهد (بدون منبع نیتروژن)، اورهkg/ha) 150)، اوره کند رها kg/ha) 75)، نصف اوره کندرها +آلکازت پلاس) فاکتور دوم کودهای آلی در 4 سطح (شاهد (بدون کود آلی)، هیومیک اسید، ورمی کمپوست ton/ha)5)، نصف ورمی کمپوست + هیومیک اسید) بود. صفات مورد مطالعه درصد و عملکرد اسانس گیاه زنیان و درصد ماده آلی، درصد نیتروژن کل، درصد پتاسیم و فسفر قابل جذب خاک بودند. بذور با تراکم 4 کیلو گرم در هکتار روی نوارهایی در دو طرف پشته با فاصله روی ردیف 5 سانتی متر و بین ردیف 30 سانتی متر کشت شدند. عملیات برداشت در خرداد ماه 1394 و پس از رسیدگی کامل بذور صورت گرفت. پس از جمع آوری بذور اسانس گیاه دارویی زنیان از بذرها به روش تقطیر با بخار آب با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج شد.
نتایج نشان داد اثر متقابل منابع مختلف نیتروژن و کودهای آلی بر درصد و عملکرد اسانس زنیان در سطح 1% معنی دار بود. حداکثر مقادیر درصد (5/5%) و عملکرد اسانس (kg/ha4/85) به ترتیب در تیمار شاهد (بدون منبع نیتروژن) و ورمی کمپوست و تیمار اوره به همراه ورمی کمپوست حاصل گردید. بیش ترین درصد ماده آلی (45/1%)، درصد نیتروژن خاک (06/0 %)، درصد پتاسیم خاک (mg/kg 3/226) و فسفر قابل جذب خاک (38/22) به ترتیب در تیمارهای اوره به همراه ورمی کمپوست، اوره به همراه ورمی کمپوست، نصف اوره با پوشش گوگردی + آلکازت پلاس به همراه ورمی کمپوست و اوره به همراه ورمی کمپوست حاصل گردید.
به طور کلی استفاده تلفیقی از کودهای شیمیایی و بیولوژیک علاوه بر اثرات مثبت زیست محیطی اثرات مثبتی در افزایش خصوصیات اسانس داشته که می تواند از نظر اقتصادی نیز به صرفه باشد و از طرفی با بهبود در ویژگی های خاک موجب نیل به کشاورزی پایدار می گردد.