ارزشیابی و تضمین کیفیت در آموزش عالی فرایندی داوطلبانه یا اجباری؟

ارزشیابی نظام های آموزش عالی از الزامات پویایی و رشد این نظام ها بوده و ارتقاء مستمر کیفیت آموزش عالی مستلزم استقرار زیرنظام ارزشیابی و تضمین کیفیت و استفاده از روش های علمی در این زمینه است. بر اساس تجارب جهانی نحوه جلب مشارکت موسسات آموزش عالی در فعالیت های تضمین کیفیت در طیفی داوطلبانه تا اجباری قرار می گیرد. تفاوت مهم بین نظام های تضمین کیفیت این است که آیا مشارکت در آنها داوطلبانه یا اجباری است. این پژوهش به بررسی 70 نهاد ارزشیابی و تضمین کیفیت در 60 کشور جهان از نظر اجباری و داوطلبانه بودن فرایندهای تضمین کیفیت پرداخته است. روش پژوهش، روش کیفی با شیوه تحلیل اسنادی است. به این منظور از روش تحلیل اسناد، داده ها و اطلاعات به دست آمده از پژوهش ها و مقاله های علمی-پژوهشی، کتاب ها، گزارش های پژوهشی و تجربیات نهادهای متولی اعتبارسنجی و تضمین کیفیت در آموزش عالی کشورهای دارای تجربه به عنوان جامعه مورد مطالعه استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که فرایندهای تضمین کیفیت در 64 درصد از نهادهای یاد شده، ماهیت اجباری و 27 درصد ماهیت داوطلبانه دارد. همچنین در 9 درصد از نهادها هر دو فرایند داوطلبانه و اجباری اجرا می شود. بر این اساس، با توجه به حساسیت عملکردی آموزش عالی و نقش و تاثیر آن در توسعه پایدار کشور، به نظر می رسد بازنمایی و بهبود کیفیت مستلزم نظام جامع ارزشیابی کیفیت است که دارای ماهیتی از داوطلبانه تا اجباری بر اساس نحوه مشارکت موسسات آموزش عالی باشد.