ارزیابی زراعی ژنوتیپ های نخود (Cicer arietinum L.) متحمل به سرما در شرایط کاشت پاییزه در مشهد

به منظور بررسی خصوصیات زراعی و عملکردی ژنوتیپ های نخود متحمل به سرما در شرایط کاشت پاییزه، آزمایشی طی سه سال زراعی 82-1381، 83-1382 و 1384-1383 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت دیم، به اجرا درآمد. در هر سه سال به منظور اطمینان از سبز شدن نمونه ها، تنها دو نوبت آبیاری (یکی در هنگام کاشت و دیگری 20روز پس از آن) انجام شد. در سال زراعی اول (82-1381)، 46ژنوتیپ نخود شامل30نمونه متحمل به سرما حاصل مطالعات قبلی در مشهد و چند نمونه متحمل به سرما از ایکاردا و کانادا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به صورت پاییزه (اواسط مهرماه) کشت شدند. با توجه به ازبین رفتن تمام نمونه ها در اثر سرما در این سال، در دو سال زراعی بعد، با اضافه نمودن 106نمونه نخود متحمل به سرمای دیگر، در مجموع 152ژنوتیپ نخود به همراه چهار شاهد در قالب آزمون مقدماتی ارزیابی عملکرد (آگمنت) در هر یک از دو سال در کاشت مهرماه مورد ارزیابی قرار گرفتند. در هر سال، تمامی ژنوتیپ های نخود بر اساس عملکرد دانه، در گروه های عملکردی دسته بندی شدند و بر اساس آن، شاخص های آماری شامل میانگین، انحراف معیار و دامنه تغییر برای صفات مختلف (اجزای عملکرد، عملکرد و ارتفاع بوته) در مورد هر گروه عملکردی محاسبه گردید. بر اساس نتایج حاصل از اندازه گیری صفات در شاهدها و ژنوتیپ ها، تفاوت های آماری معنی داری در میان ژنوتیپ ها و نیز در مقایسه با شاهدهای آزمایش مشاهده شد. بر این اساس، در سال دوم، در ژنوتیپ های اولین گروه عملکردی که بالاترین مقادیر عملکرد دانه (بیشتر از 250گرم در مترمربع) را دارا بوده و شامل 5/39درصد از تعداد کل ژنوتیپ های مورد بررسی بودند، میزان عملکرد دانه از 251 تا 622گرم در مترمربع متغیر بود؛ درحالی که در سال سوم، مقادیر مربوط به این گروه عملکردی که شامل20درصد از تعداد کل ژنوتیپ های مورد بررسی بودند، از 254 تا 442گرم در مترمربع مشاهده شد. در انتها، تعداد20ژنوتیپ برتر از هر کدام از دو سال آزمایش (در مجموع 39ژنوتیپ)، انتخاب و همراه با سایر صفات اندازه گیری شده مربوط به آن ها به منظور استفاده در ادامه آزمایشات معرفی شدند.