نسبت زبان پارسی با بازسازی جامعوی در ایران و ذهن ترجمه ای

این متن که در پی طرح فرضیه یی برای شناخت نقش کلیت علوم انسانی است، می کوشد، با کاوش سریع کوشش های معطوف و ناظر به امر بازسازی جامعوی[1] در چند دوره حاد تاریخ ایران، نقش زبان را در فرآیندهای گسسته و پیوسته ایده های بازسازی جامعه اجمالا شناسایی کرده، سرانجام با مقایسه نوع و نقش ترجمه در علوم انسانی ما در دوره ی اخیر، تاثیر ترجمه را بر ایده ها و کوشش های بازسازی جامعه دریابد. ابتدا ایده های بازسازی پس از حمله اعراب تا قبل از فردوسی و پس از او، به منظور پی بردن به چرایی تلاش فردوسی برای پی افکندن امر بازسازی بر آرمان، رهیافت و منطق زبانی اش با یکدیگر مقایسه می شوند. سپس، سایر ایده های بازسازی در دو تحول پس از حمله مغول و پس از صفویه و میزان موفقیت آن ها ارزیابی می شوند. متن به تشریح اجمالی نسبت علوم انسانی با زبان پارسی در شرایطی می پردازد که منطق تحول بر اساس عملکرد ترجمه در جهان ذهن و زبان ما رقم می خورد. نتیجه کاوش پیشنهاد می کند که نوعی فقدان توجه به مبانی معرفت شناختی زبان به طور خاص، به کلیت زبان پارسی به طور عام و به کلیت امر جامعوی به طور اعم، در طرح واره های علوم انسانی اخیر ما به چشم می آیند که در این میان عامل ترجمه از تاثیر بسیاری برخوردار بوده و هست. مقاله، این فرضیه را مطرح می کند که «احتمال موفقیت علوم انسانی در ایفای کارکردشان در امر بازسازی جامعوی ایران، تابعی از نسبت توجه این علوم به مبانی معرفتی جامعه ایران» است. مباحث مربوط به ترجمه که مستخرج از پژوهشی جامع با عنوان «مسائل جامعوی ترجمه و مترجمان ایران[2]» است، پیشنهاد می کنند که آنچه در دو قرن اخیر در ایران واقع شده فرو کاستن اندیشه به ترجمه و پیدایی ذهن ترجمه ای بوده است و لذا احتمالی برای موفقیت علوم انسانی در ادامه این روند متصور نیست، بلکه ایفای کارکرد این علوم «تابعی از نسبت توجه به بنیادهای معرفت شناختی زبان پارسی در ایران است».